"Νεκρές ψυχές" του Νικολάι Γκόγκολ Απόδοση: Σοφία Καραγιάννη

 

Νεκρές ψυχές του Νικολάι Γκόγλολ

Θεατρική κριτική του Δημήτρη Φιλελέ

 

Η υπόθεση:

Στις «Νεκρές ψυχές», το ένα του και μοναδικό μυθιστόρημα, ο Νικολάι Γκόγκολ καυτηριάζει με λόγο εύστοχο και διαπεραστικό το καθεστώς της δουλοπαροικίας που ίσχυε στην τσαρική Ρωσία μέχρι τα μέσα του 19^ου αιώνα, καθώς οι δουλοπάροικοι (ψυχές) αποτελούσαν ιδιοκτησία των γαιοκτημόνων, που είχαν το δικαίωμα αγοραπωλησίας ή υποθήκευσής τους, όπως ακριβώς μπορούσαν να κάνουν με κάθε άλλο περιουσιακό τους στοιχείο. Τουλάχιστον αυτό δηλώνεται στην επιφάνεια του αφηγήματος. Όμως το πρόβλημα είναι πολύ πιο βαθύ και ουσιώδες, όταν ο αδύναμος άνθρωπος, ο κοινός θνητός, μεταμορφώνεται νόμιμα σε αντικείμενο εμπορικής διαπραγμάτευσης, χωρίς να έχει δικαίωμα στην ίδια του την ύπαρξη. Και όταν μία κοινωνία στο σύνολό της αποδέχεται ως λογική αυτή τη συνθήκη, τότε η νέκρωση και η σήψη της ανθρώπινης ψυχής έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό, που μόνο το εκ θεμελίων γκρέμισμα είναι η ενδεδειγμένη λύση.

Ωστόσο, και μέχρι αυτό να συμβεί, άνθρωποι της μεσαίας κυρίως τάξης, όπως ο  Πάβελ Ιβάνοβιτς Τσίτσικοφ, δεν θα πάψουν να μηχανεύονται τρόπους και να εκμεταλλεύονται την ευκαιρία πλουτισμού που μπορεί να τους δοθεί, αν βάλουν σε εφαρμογή μια «έξυπνη» ιδέα. Ο ήρωας δεν είναι παρά ένας αδίστακτος και ανήθικος –πλην νομιμοφανής– απατεωνίσκος που σκαρφίζεται την αγορά τίτλων νεκρών δουλοπάροικων από τους πρώην ιδιοκτήτες τους, ώστε να τους χρησιμοποιήσει ως εχέγγυο για να αναπτύξει υποτιθέμενη επιχειρηματική δραστηριότητα.  

Νεκρά ανθρώπινα αισθήματα, νεκρές συνειδήσεις, νεκρές ηθικές αξίες  που περιγράφονται με υποδόριο διδακτισμό μέσα από τη σκληρή πραγματικότητα, τις ρεαλιστικές καταστάσεις, αλλά και τη σωστή δόση πικρής κοινωνικής σάτιρας.

Όταν όμως η αλγεινή πραγματικότητα του παρελθόντος διασυνδεθεί –όπως συμβαίνει στην παράσταση– με αντίστοιχες σημερινές απάνθρωπες τακτικές αντιμετώπισης του ανθρώπου, διάχυτες στην παγκόσμια κοινότητα, ως αριθμού στατιστικής, ως ανώνυμης μονάδας παραγωγής κέρδους, ως χρεογράφου που μπορεί να γίνει χαρτί διαπραγμάτευσης στην αγορά εργασίας και στην πολιτική, ή ως άχρηστου υλικού όταν δεν μπορεί πλέον να αποφέρει κέρδος (βλέπε συνταξιοδότηση), το κλασικό αποκτά δυναμική που το μετασχηματίζει σε σύγχρονο και επίκαιρο. Και αν στις μέρες μας οι εκλιπόντες, οι «νεκρές ψυχές», δεν μπορούν να είναι επενδυτικό προϊόν (και αυτό υπό αίρεση), μπορούν κάλλιστα να αποτελέσουν αντικείμενο εκμετάλλευσης των οικείων τους από τους επαγγελματίες της εκφοράς στην τελευταία τους κατοικία.

 

Η παράσταση ως συνολική εικόνα:

Η βραβευμένη (δικαίως!) σκηνοθέτις Σοφία Καραγιάννη αναλαμβάνει για μια ακόμα φορά το εγχείρημα της μεταφοράς του αφηγηματικού-ποιητικού λόγου και της μυθιστορηματικής πλοκής σε λόγο θεατρικό και δράση επί σκηνής. Καταπιάνεται με ένα κείμενο με σημαντικές ελλείψεις, αξιοποιεί κάθε σημαντική λεπτομέρεια, αφαιρεί, προσθέτει και τροποποιεί με σεβασμό και χειρουργική ακρίβεια, μέχρι να δημιουργήσει μια στιβαρή συνολική θεατρική εικόνα, που από την πρώτη στιγμή κερδίζει τον θεατή και τον κρατά εθελούσια δέσμιο της δράσης μέχρι το συγκλονιστικό φινάλε. Επιλέγει τον γοργό ρυθμό εξέλιξης, έναν καλπασμό αμείωτης έντασης από την αρχή μέχρι το τέλος, ενώ παράλληλα φωτίζει το παρόν μέσα από το παρελθόν και κινεί τα νήματα που οδηγούν στην κορύφωση.

Για μια ακόμα φορά, με αξιοζήλευτη ευρηματικότητα που ξεπερνά τα συνήθη όρια μεταφέρει το κοινό νοερά στους χώρους –εσωτερικούς ή εξωτερικούς– που διαδραματίζονται τα γεγονότα με το μίνιμουμ των απαιτούμενων μέσων, ενώ καθοδηγεί τους δρώντες επί σκηνής στην απόλυτη εργαλειοποίηση κάθε μέλους του σώματός τους και στην ακραία εκμετάλλευση των υποκριτικών τους δυνατοτήτων.

Η αισθητική αρτιότητα του τελικού αποτελέσματος είναι καθηλωτική. Η σκηνοθετική προσέγγιση της Σοφίας Καραγιάννη είναι για μια ακόμα φορά εμπνευσμένη, υποδειγματική, αξιοθαύμαστη και αξιέπαινη από κάθε άποψη. Συνεργάτιδές της στην επίπονη αυτή διαδρομή η έμπειρη Σβετλάνα Μαμαλούι ως σύμβουλος δραματουργίας και η Μαρία Χαριτοπούλου ως βοηθός σκηνοθέτη.

Η σκηνογράφος και ενδυματολόγος Γεωργία Μπούρδα, ο συνθέτης της μουσικής Γιώργος Χριστιανάκης, η επιμελήτρια της κίνησης Μαργαρίτα Τρίκκα, η υπεύθυνη για τους φωτισμούς Βασιλική Γώγου και η μακιγιέζ Στέλλα Χατζοπούλου κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος. Καθένας στον τομέα του είναι προφανές ότι έχει δώσει τον καλύτερό του εαυτό, έχει συντονιστεί και συγχρονιστεί με τη σκηνοθετική ματιά και από τη θέση του συμπράττει με όλες του τις δυνάμεις, ώστε να φτάσει στο κοινό η άριστη τελική εικόνα.

 

Οι ερμηνείες:

 

Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης, ως πρώτος μεταξύ ίσων στον πρωταγωνιστικό ρόλο, δεν υποδύεται, αλλά είναι ο Πάβελ Ιβάνοβιτς Τσίτσικοφ, είναι ο τυχοδιώκτης που θέλει να αναρριχηθεί κοινωνικά πατώντας κυριολεκτικά επί πτωμάτων. Επί σκηνής δρα εξαντλητικά τόσο ως προς τις σωματικές του δυνάμεις όσο και ως προς τις ψυχικές ακροβασίες. Η συναισθηματική του κατάσταση έχει αλλεπάλληλες εναλλαγές που συμβαίνουν με ταχύ ρυθμό, ενώ το σώμα του ταυτίζεται απόλυτα με τις απαιτήσεις της στιγμής. Γίνεται κωμικός ή δραματικός, απαιτητικός ή παρακλητικός, σκληρός ή ιπποτικά ευγενικός, ή όλα αυτά μαζί σε ένα παραλήρημα αρκεί να πετύχει τον σκοπό του. Φοράει κάθε φορά το προσωπείο που τον φέρνει πιο κοντά στο επιθυμητό χωρίς τύψεις ή ενοχές. Οι μορφασμοί του προσώπου και οι έντονες σωματικές του συσπάσεις είναι το όχημα πάνω στο οποίο συνταξιδεύει ο θεατής και αισθάνεται κάθε απώλεια της ισορροπίας που οδηγεί σε πιθανή πτώση, ο λόγος του είναι το ρεύμα του ποταμού μέσα στο οποίο συμπαρασύρεται ο θεατής και βιώνει τη σταδιακή απώλεια της ανθρωπιάς που προκαλεί ο αμοραλισμός – όχι μόνο ενός ανθρώπου, αλλά μιας κοινωνίας. Ο θεατής συνοδοιπορεί μαζί του από την άνοδο μέχρι την πτώση και επισφραγίζει την ανεπανάληπτη ερμηνεία του με ένα παρατεταμένο ζωηρό και από καρδιάς χειροκρότημα.

Ο Διονύσης Λάνης, ο Γιάννης Μάνθος, ο Χρήστος Παπαδόπουλος και ο Κωνσταντίνος Πασσάς είναι οι τέσσερις συμπρωταγωνιστές και ισάξιοι στυλοβάτες της παράστασης. Υποδύονται ρόλους (γυναικείους και ανδρικούς) αδιάκοπα εναλλασσόμενους και εκ περιτροπής επαναλαμβανόμενους, Μοχθούν σωματικά και ψυχικά, με την ηδονή αποτυπωμένη στα κάθιδρα πρόσωπά τους, με το πάθος που αναδύεται σε κάθε τους κίνηση, με τον εκπληκτικό συντονισμό των κινήσεων που υποδηλώνει στρατιωτική πειθαρχία και πλήρη έλεγχο κάθε εκατοστού της σκηνής. Τέσσερις σκηνικές παρουσίες που λειτουργούν ως ένα σώμα διαιρεμένο σε ισοδύναμα κλάσματα, που το κάθε ένα ανά πάσα στιγμή συμπεριφέρεται υποδειγματικά ως μέρος του όλου. Και όλοι μαζί αλληλεπιδρούν και ωθούν τον πρωταγωνιστή σε ακρότητες, τον υποβάλλουν σε συνεχή περιδίνηση, είναι ταυτόχρονα συνεταίροι και αντίπαλοί του σε από κοινού εγκλήματα, συνεργάτες και αντίζηλοί του όταν τα συμφέροντα συγκρούονται, συνυπεύθυνοι στην εξάπλωση της κοινωνικής σήψης, και καθώς μεταμορφώνονται αστραπιαία με πρωτόγνωρο συντονισμό, συναποτελούν τον απόλυτο μηχανισμό σωμάτων και συναισθημάτων με κορυφαίες και ισότιμες ερμηνείες. Απόλυτα δικαιολογημένο το θερμό και ενθουσιώδες χειροκρότημα που επίσης εισπράττουν από το κοινό.

Εν κατακλείδι, πρόκειται για μια εξαιρετική θεατρική παράσταση που συνιστάται ανεπιφύλακτα και το θεατρόφιλο κοινό πρέπει οπωσδήποτε να δει.

 

Η ταυτότητα της παράστασης

 

Σκηνοθεσία: Σοφία Καραγιάννη

Ελεύθερη απόδοση-Διασκευή: Σοφία Καραγιάννη

Σύμβουλος Δραματουργίας: Σβετλάνα Μαμαλούι

Σκηνικά-Κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα

Πρωτότυπη μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης

Επιμέλεια κίνησης: Μαργαρίτα Τρίκκα

Σχεδιασμός φωτισμών: Βασιλική Γώγου

Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαρία Χαριτοπούλου

Μακιγιάζ: Στέλλα Χατζοπούλου

Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου

Trailer: Στέφανος Κοσμίδης

Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη

Παραγωγή: GAFF

 

Ερμηνεία (αλφαβητικά): Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Διονύσης Λάνης, Γιάννης Μάνθος. Χρήστος Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Πασσάς.

 

Θέατρο Θησείον, Ένα Θέατρο για τις Τέχνες, Τουρναβίτου 7, Αθήνα 105 53

Παραστάσεις: Τετάρτη (19:00), Παρασκευή, Σάββατο (21:00), Κυριακή (18:15)

Κρατήσεις θέσεων: στο ταμείο του θεάτρου 2103255444 (καθημερινά 18.00-21.00, Κυριακή 17.00-21.00, εκτός Πέμπτης)

και ηλεκτρονικά: Νεκρές ψυχές | Εισιτήρια online! | More.com

Πηγή πρώτης δημοσίευσης: Νεκρές ψυχές - σε απόδοση Σοφίας Καραγιάννη

 

 

Ξέρξης - Θεατρικό έργο της Μαρία Δρίμη

 

«Ξέρξης» - Κωμωδία της Μαρίας Δρίμη

στο Θέατρο «Αλκμήνη»

 

Θεατρική κριτική του Δημήτρη Φιλελέ

 

Η υπόθεση:

 

Τον «Ξέρξη», τον υπερσύγχρονης τεχνολογίας δονητή, προσφέρει ως δώρο-έκπληξη η δικηγόρος Μίνα στις τρεις επιστήθιες και ώριμες ηλικιακά φίλες της, την καθηγήτρια αγγλικών Κλειώ, τη δερματολόγο Φαίη και τη μοδίστρα Μαίρη, καθώς καθεμιά τους ταλαιπωρείται από διάφορες και διαφορετικές αποτυχημένες ερωτικές προτιμήσεις και συνευρέσεις. Την απόλυτη χρηστικότητα του ερωτικού βοηθήματος επιβεβαιώνει με αφοπλιστική πειστικότητα και ο χαρισματικός διαφημιστής-πωλητής Αλκιβιάδης.

Άραγε είναι τυχαία η συνωνυμία του ερωτικού εργαλείου με τον διαβόητο μεγάλο βασιλιά των Περσών, που ξεκίνησε θριαμβευτικά με την ισχυρότερη πολεμική μηχανή του τότε γνωστού κόσμου, για να την οδηγήσει σε μια από τις πιο γνωστές πανωλεθρίες της παγκόσμιας ιστορίας;

Άραγε ένα όργανο της τεχνολογίας είναι «μια κάποια λύσις», ικανή να προσφέρει ηδονή και οργασμό εκεί που δύο (τουλάχιστον) είναι απαραίτητοι; Τι απομένει όταν τελειώσει ένα μυθικό ταξίδι στη libido, όταν τη γοητευτική απογείωση διαδέχεται η ανώμαλη προσγείωση και επικείμενη συντριβή;

Μήπως πρόκειται για μια ακόμα καταναλωτική παγίδα που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια τα θύματά της σε ακόμα πιο βαθιά αποξένωση, ένα φαινόμενο-μάστιγα της σύγχρονης ανθρωποφάγου κοινωνίας;

Πόσο αναγκαία και χρήσιμα είναι τα «αγαθά», που σύντομα μεταμορφώνονται σε εθιστικούς δυνάστες του μυαλού και του σώματος;

Όμως πάντα υπάρχει μια χαραμάδα ελπίδας, καθώς κάθε πρόβλημα εμπεριέχει τη λύση του, ώστε από αυτή τη σχισμή να περάσει το φως που θα φέρει την επόμενη λαμπερή  ημέρα.

 

 

Η παράσταση ως συνολική εικόνα:

 

Η Μαρία Δρίμη, μέσα από το κείμενό της, επιλέγει να μας παρουσιάσει τις σκοτεινές γωνιές της σύγχρονης κοινωνίας με κωμική απεικόνιση. Εξάλλου, η ζωή είναι τόσο τραγική ή τόσο κωμική, όσο εμείς την αντιλαμβανόμαστε.

Με λόγο ευθύ, ταχύ και εύστροφο, και συνεχή ροή μας μεταφέρει τη ζοφερή κοινωνική πραγματικότητα, την τάση απομόνωσης και αποξένωσης που καθημερινά βαθαίνει, την απογοήτευση της καταναλωτικής μανίας, μέσα από την κωμική τους όψη, σκορπίζοντας αβίαστο γέλιο (σημαντικό), ενώ παράλληλα μας προβληματίζει υποδόρια (εξίσου σημαντικό). Είναι φανερή η αισιόδοξη ματιά της μέσα από τη δύναμη της φιλίας αλλά και της συντροφικότητας. Οι χαρακτήρες που πλάθει, τόσο διαφορετικοί και άλλο τόσο όμοιοι, μας παίρνουν μαζί τους στο ταξίδι της περιπλάνησης, της παραπλάνησης, αλλά και της ανακάλυψης της αλήθειας, που μας επιτρέπει να παραμείνουμε ανεξάρτητες υπάρξεις αλλά και κοινωνικά όντα με την κυριολεκτική έννοια του όρου.

Ο σκηνοθέτης Γιώργος Κοντοπόδης αναλαμβάνει να μετατρέψει τον θεατρικό λόγο σε κίνηση και δράση επί σκηνής -ομολογουμένως σε στενότητα χώρου- και πετυχαίνει τον στόχο του ως ήρεμη δύναμη, δημιουργώντας ένα δεμένο σύνολο που δρα ομαδικά, συνεργατικά και αλληλοϋποστηρικτικά, συνθήκη που φτάνει με αμεσότητα στο κοινό. Η πληθώρα των σκηνών εναλλάσσεται χωρίς χάσματα και η αίσθηση της εσωτερικής ενότητας αποτυπώνεται σε όλη τη διάρκεια της παράστασης.

Συνδυασμένοι με το όλο κλίμα οι λιτοί φωτισμοί και υποστηρικτικές οι μουσικές επιλογές (από τον σκηνοθέτη), τυπική η ενδυματολογική άποψη (από την Έλλη Δρίμη), στα όρια του απολύτως απαραίτητου το μίνιμαλ σκηνικό (από την Πηνελόπη Μπουρλή).

 

Οι ερμηνείες:

 

Η Γεωργία Πιλιτσίδου (Μίνα): Πληθωρική, παρορμητική, αλλά και συμπονετική. Υπενθυμίζει με μετρημένες δόσεις κλαυσίγελου τις αστοχίες, αλλά προσθέτει και νότες αισιοδοξίας στη γυναικεία συντροφιά. Είναι ο συνδετικός κρίκος που κρατά την ομάδα χαρωπή στα εύκολα, αλλά κυρίως ενωμένη στα δύσκολα. Η «τιμωρία» του Αριστοτέλη από τα καλύτερα στιγμιότυπα κορύφωσης του κωμικού στοιχείου.

Η Κωνσταντίνα Μυρίτη (Φαίη): Όταν η επιστήμονας αναδύει από μέσα της τη γυναίκα και τους ανεκπλήρωτους πόθους της, μεταμορφώνεται σε ένα «αλητάκι» επί σκηνής, με αθυροστομία όταν και όσο πρέπει, τόσο χαριτωμένα και αυθόρμητα, που νομίζεις πως ακούς την κολλητή σου με εξομολογητική διάθεση σε περιβάλλον απόλυτης οικειότητας. Η ψυχολογική κατάρρευσή της είναι η μετάπτωση που φέρει τη σφραγίδα της υποκριτικής αξιοπιστίας.

Η Αλεξάνδρα Μπαούση (Κλειώ): Η τυπική μορφή συζύγου που έχει αναλάβει τον ρόλο της ενδοοικογενειακής θεραπεύτριας, δεν παραιτείται από τη ζωή και γίνεται η επιτομή του μπρίο, με υποδειγματική μυϊκή συναρμογή, που κάθε της λέξη και κίνηση σκορπίζει άφθονο αβίαστο γέλιο, καθώς και η πιο δύσκολη (έως και τραγική) στιγμή είναι ευκαιρία για διακωμώδηση και αυτοσαρκασμό. Ξεχωριστή ξεκαρδιστική στιγμή η ανάγνωση του μυθιστορηματικού αποσπάσματος προς το τέλος της παράστασης.

Η Πηνελόπη Μπουρλή (Μαίρη): Το κορίτσι της διπλανής πόρτας, η φυσιογνωμία με λαϊκό στυλ και συμπεριφορά από την αρχή μέχρι το τέλος. Φανερά καταπιεσμένη από τις προσωπικές της επιλογές αλλά και από το στενό της περιβάλλον, με άκρα μυστικότητα ξεπερνά το ενοχικό της υπόβαθρο και βρίσκει φυσικό καταφύγιο στην αγκαλιά του Αριστοτέλη. Αξιοσημείωτη η αυθεντικότητα της στάσης του σώματος και των εκφράσεών της σε όλη τη διάρκεια της παράστασης.

Ο Γιάννης Καραμάνος (Αλκιβιάδης): Κάτω από το προσωπείο-καρικατούρα του επιτυχημένου πωλητή κρύβει επιμελώς την αγωνία του ανθρώπου που δεν έγινε αυτό που η οικογένειά του προσδοκούσε από αυτόν. Είναι τόσο ελκυστικές οι ανθρώπινες αδυναμίες του και τόσο αληθινός ο τρόπος που τις αναδεικνύει, με εντελώς θεμιτή υπερβολή, ώστε πολύ θα ήθελε ο θεατής να είναι φίλος του, να τον συντροφεύει στις δυσκολίες και να χαίρεται με τη χαρά του. Δεινοπαθεί χαρακτηριστικά ανάμεσα σε τέσσερις γυναίκες, αλλά τελικά ισορροπεί και επιβιώνει.

 

Η ταυτότητα της παράστασης

 

Κείμενο: Μαρία Δριμή

Σκηνοθεσία – Μουσική Επιμέλεια: Γιώργης Κοντοπόδης

Βοηθός σκηνοθέτη: Πηνελόπη Μπουρλή

Σκηνικά: Πηνελόπη Μπουρλή

Φωτισμοί: Γιώργης Κοντοπόδης

Βίντεο: Μαριαλένα Μπόη

Κοστούμια: Έλλη Δριμή

Κίνηση: Γιώργης Κοντοπόδης

 

Διανομή

Μίνα: Γεωργία Πιλιτσίδου

Φαίη: Κωνσταντίνα Μυρίτη

Κλειώ: Αλεξάνδρα Μπαούση

Μαίρη: Πηνελόπη Μπουρλή

Αλκιβιάδης: Γιάννης Καραμάνος

 

Θέατρο Αλκμήνη, Αλκμήνης 8-12, Αθήνα 118 54.

Τηλ.: 2103428650, 6981372644
Παραστάσεις: από 30 Ιανουαρίου και κάθε Πέμπτη στις 21:15 για 11 παραστάσεις.

Διάρκεια παράστασης : 80 λεπτά (χωρίς διάλειμμα).

Κατάλληλο άνω των 16 ετών.

Ηλεκτρονική προπώληση εισιτηρίων: 

https://www.more.com/gr-el/tickets/theater/xerxes/

Πηγή πρώτης δημοσίευσης: "Ξέρξης", της Μαρίας Δρίμη

Μην περάσεις το ποτάμι - της Βέρας Βασιλείου-Πέτσα

 

«Μην περάσεις το ποτάμι»

της Βέρας Βασιλείου-Πέτσα

 

Θεατρική κριτική του Δημήτρη Φιλελέ

 

Η υπόθεση:

 

Με φόντο τη μετεμφυλιακή ελληνική επαρχία της ασφυκτικής δεκαετίας του ’60 και την καταπιεστική κοινωνική πραγματικότητα, τα ζητούμενα της ισότητας, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα, ικανό να ανατρέψει την επιφανειακή ισορροπία, να κλυδωνίσει το ψευδεπίγραφο αξιακό σύστημα, να απαιτήσει την απαλλαγή από ανασταλτικά διλήμματα, ώστε το άτομο να αναμετρηθεί με τον εαυτό του και τις καταβολές του και να αποτελέσει τον πυρήνα μιας νέας πραγματικότητας, που στοχεύει στην πρόοδο σε προσωπικό και συνολικό επίπεδο.

Ένα ποτάμι είναι η ζωή, που μόνο μια φορά μπορούμε να κολυμπήσουμε. Όταν οι άνθρωποι δεν μπορούμε να ζήσουμε όπως έχουμε ονειρευτεί, μια εσωτερική δύναμη μας ωθεί να περάσουμε στην αντίπερα όχθη. Τότε μαθαίνουμε πόση είναι η ορμή του και πόσο είναι εύκολο να παρασυρθούμε σε μια ανερμάτιστη περιδίνηση. Είναι αυτή η στιγμή που μετράμε τις αντοχές μας και δίνουμε τη μάχη με μόνο σύμμαχο τον εαυτό μας.

Πόσο ένας γάμος-συνθηκολόγηση μπορεί να μας αλυσοδέσει στα δεσμά του; Πόσο ένας εκφοβιστικός-κακοποιητικός σύζυγος μπορεί να μας υποτάξει στις εντολές του; Πόσο μια κοινωνία-δυνάστης μπορεί να μας καταποντίσει στον βυθό της; Πόσο η ανάγκη μπορεί να συνθλίψει τα όνειρα; Πόσο η κάθε λογής εξουσία μπορεί να μας εξαναγκάσει σε παραίτηση από την ανθρωπιά μας;

Και τι μπορεί να συμβεί άραγε όταν ο απαγορευμένος έρωτας και τα καταδιωκόμενα ιδανικά ανταμώσουν στο πιο δύσβατο μονοπάτι και θελήσουν να βαδίσουν πιασμένα χέρι-χέρι μέχρι την εκπλήρωση της ανθρώπινης επιθυμίας πέρα από τις δυναστικές συμβάσεις; Πόσο ο άκαμπτος δογματικός κύκλος της στείρας και κακώς νοούμενης ηθικής μπορεί να αναχαιτίσει την πραγμάτωση του χρέους προς τον συνάνθρωπο, της πιο σημαντικής αποστολής μας στο σύντομο διάβα της ζωής;

 

Σημείωση: Η θεατρική παράσταση «Μην περάσεις το ποτάμι» βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα της Βέρας Βασιλείου-Πέτσα (α΄ έκδοση 2006), το οποίο, όπως ομολογεί η συγγραφέας, είναι μυθοπλαστικό προϊόν βιωμάτων της πατρικής της οικογένειας.  

 

Η παράσταση ως συνολική εικόνα:

 

Είναι εκ των πραγμάτων τόλμημα η μεταφορά του αφηγήματος σε θεατρικό λόγο. Όμως η συγγραφέας Βέρα Βασιλείου-Πέτσα με τη συνδρομή του Βασίλη Ρ. Φλώρου κατορθώνουν να δημιουργήσουν μια τέτοια ροή λόγου και περιστατικών, ώστε οι θεατές να προσηλώνονται στη δράση σε όλη τη διάρκεια της παράστασης.

Εξίσου δύσκολη η σκηνοθετική αποστολή και η δραματουργική καθοδήγηση, πλήρως επιτυχημένες αμφότερες, της Κατερίνας Μαντέλη, που, με γνώση και εμπειρία, ευρηματικότητα και ευελιξία, οξυδέρκεια και ευαισθησία, εμπνέεται ένα συμβολικό πολύπτυχο, που παραπέμπει με αμεσότητα, λιτότητα και λειτουργικότητα στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Παράλληλα, μέσα σε αυτό αφ’ ενός επιτρέπεται η άνετη κίνηση των ηθοποιών, αφ’ ετέρου το κοινό μπορεί να κινείται οπτικά στον χώρο δράσης χωρίς απώλεια επαφής με τα τεκταινόμενα.

Οι σκηνικές και ενδυματολογικές επιλογές της Ιωάννας Κατσιαβού μεταξύ τους συνομιλούν και συνδυάζονται άψογα με την εποχή που εκτυλίσσονται τα γεγονότα.

Η Αρετή Κοκκίνου, με μακρά μουσική παρουσία και στον χώρο του θεάτρου, επιμελείται και γράφει μουσικές που συμμετέχουν ενεργά και υποβοηθούν «αθόρυβα» τη δράση επί σκηνής.

Ο φωτισμοί του Μανώλη Μπράτση συμμετέχουν ενεργά στην παράσταση και χωρίς ακρότητες τονίζουν τόσο όσο χρειάζεται και τα πρόσωπα και τον χώρο, συγχρονίζονται με την ταχύτητα εναλλαγής των σκηνών και δημιουργούν σε κάθε περίσταση την κατάλληλη ατμόσφαιρα.

Τέλος, οι εμβόλιμες χορογραφίες του Κωνσταντίνου Κατσούδα, εκτελεσμένες με απόλυτη αίσθηση του μέτρου, έρχονται να προσθέσουν ένα ακόμα λιθαράκι στην όλη αισθητική της παράστασης.

 

Οι ερμηνείες:

 

Ο Τάσος Σωτηράκης, ο αδίστακτος τσιφλικάς Καρανίκας, με το βλέμμα, με το σώμα, με τον ήχο της φωνής, με την υποτιμητική συμπεριφορά, με την αίσθηση της βιαιότητας στην κίνηση, φοράει με απόλυτη επιτυχία το περίβλημα του καταπιεστή, μεταφέρει σε κάθε του βήμα το άγγιγμα του φόβου σε όσου τον περιβάλλουν, ενώ είναι άριστος υποτακτικός της εκάστοτε εξουσίας, αρκεί να προκύπτει αποκλειστικά προσωπικό συμφέρον.

Η Αλεξάνδρα Στεργίου, η Βάγια, δέσμια ενός κακοποιητικού συζύγου, μας παρασύρει συναισθηματικά στον αδιάκοπο χορό των έντονων συναισθηματικών της μεταπτώσεων, με φυσικότητα μας ωθεί να συμπάσχουμε, να βιώνουμε τα αδιέξοδά της και να κατανοούμε τόσο την αγωνία της όσο και τον παραλογισμό της.

Ο Κωστής Σαββιδάκης είναι ο στοργικός μπαρμπα-Φάνης, ο άνθρωπος που έχει βιώσει τον πόνο στο πετσί του, ένας φύλακας άγγελος που έρχεται να καλύψει όχι μόνο τη φυσική απουσία του πατέρα της Βάγιας, αλλά και να γίνει η ασπίδα του παράνομου έρωτά της, άλλοτε ως μυστικός αγγελιαφόρος και άλλοτε ως μελωδική πνοή που απαλύνει τον πόνο της καρδιάς.

Ο Βασίλης Τριανταφύλλου, ο ερωτευμένος Δημήτρης, είναι ο ονειροπόλος και τρυφερός νέος, ενώ παράλληλα είναι ο αγωνιστής που μάχεται για τις αξίες της ζωής,  για τα πανανθρώπινα όνειρα που απαιτούν θυσίες και δηλώνει έτοιμος να τις υποστεί πρώτος με μια ήρεμη δύναμη που αποπνέει και ο λόγος και η παρουσία του επί σκηνής.

Ο Γιώργος Ζώης είναι η ιδανική προσωποποίηση του ενωμοτάρχη Σερέτη. Η αίσθηση που δημιουργεί είναι καταλυτική σε όλη την εξέλιξη του έργου, καθώς η παρουσία του ταυτίζεται με την αυθαίρετη εξουσία, με την παρανομία εν ονόματι του νόμου, με την έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι σε όλους, με τον άνθρωπο που δεν πιάνεται φίλος και μπορεί κάθε στιγμή να μεταμορφωθεί σε πηγή δεινών. 

Η Τερέζα Καζιτόρη, στον ρόλο της Μαρίνας, μας μεταφέρει από την πρώτη στιγμή την αίσθηση της εφηβικής αθωότητας, ενώ αργότερα μεταμορφώνεται με την ίδια ευχέρεια στην ώριμη πιστή φίλη, που μοιράζεται χωρίς ενδοιασμό τα μυστικά και τις αγωνίες της.

Ο Δημήτρης Τσάκωνας, ως πατέρας της Βάγιας, με απλότητα ενσαρκώνει τον ρόλο και μας πείθει ότι είναι ο άνθρωπος που έχει χάσει τη γη κάτω από τα πόδια του, με αποτέλεσμα να οδηγείται, άθελά του, σε λάθος επιλογές που πληγώνουν βαθιά και εκείνον και την αγαπημένη του μοναχοκόρη.

Η Μέμη Αναστασοπούλου, ως μητέρα του Δημήτρη, μέσα από τη σύντομη επί σκηνής παρουσία της, κατορθώνει να αφήσει τη διάχυτη αίσθηση του πένθους της τραγικής μητέρας.

Ο Κωνσταντίνος Κατσούδας και η Ελένη Δήμου (χορευτικό δίδυμο) διατρέχουν τη σκηνή σαν δυο ονειρικές φιγούρες και «διαλέγονται» με τους ηθοποιούς μέσα από την κίνηση του σώματος.

 

Η ταυτότητα της παράστασης:

 

Ερμηνεύουν:

 

Τάσος Σωτηράκης (Καρανίκας)

Αλεξάνδρα Στεργίου (Βάγια)

Κωστής Σαββιδάκης (Μπαρμπα-Φάνης)

Βασίλης Τριανταφύλλου (Δημήτρης)

Γιώργος Ζώης (Σερέτης)

Τερέζα Καζιτόρη (Μαρίνα)

Δημήτρης Τσάκωνας (πατέρας Βάγιας)

Μέμη Αναστασοπούλου (μητέρα Δημήτρη)

Κωνσταντίνος Κατσούδας (χορευτής)

Ελένη Δήμου (χορεύτρια)

 

Συντελεστές

 

Κείμενo: Βέρα Βασιλείου-Πέτσα

Θεατρική διασκευή: Βέρα Βασιλείου-Πέτσα και Βασίλειος Ρ. Φλώρος

Σκηνοθεσία / Δραματουργική επιμέλεια: Κατερίνα Μαντέλη

Σκηνικά - Κοστούμια: Ιωάννα Κατσιαβού

Πρωτότυπη μουσική: Αρετή Κοκκίνου

Φωτισμοί: Μανώλης Μπράτσης

Χορογραφίες: Κωνσταντίνος Κατσούδας

Βοηθός Σκηνοθέτη: Δημήτρης Τσάκωνας

Επικοινωνία: Κατερίνα Γρυλλάκη

Παραγωγή: 41 street cafe - The Art Concept

 

Παραστάσεις κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 18:30

Θέατρο Αλκμήνη - Κεντρική Σκηνή, Αλκμήνης 8-12, Αθήνα 118 54

τηλ. 2103428650 - info@theatro.gr, στάση μετρό: Κεραμεικός

TICKETSERVICES, Εκδοτήριο: Πανεπιστημίου 39 (Στοά Πεσμαζόγλου)
Τηλεφωνικά: 210 7234567, Online: www.ticketservices.gr

Πηγή πρώτης δημοσίευσης: Μην περάσεις το ποτάμι

Μαύρο τρένο - Το τραγούδι

Στη μνήμη των πενήντα επτά 

αθώων ψυχών που χάθηκαν.

Δίνουμε μια μάχη

για να μη χαθούν άλλες αθώες ψυχές.

Ποίηση: 

Δημήτρης Φιλελές

Μελοποίηση - Ερμηνεία:

Άννα Καρλαύτη

Ηχοληψία, Programming & Παραγωγή:

Γιώργος Χριστοδουλάκος

Σωτηρία Τσέλιου-Παππά - Αλμυρό μαργαριτάρι

 

Σωτηρία Τσέλιου-Παππά

Αλμυρό Μαργαριτάρι (Πρότυπες Εκδόσεις Πηγή, 2025)

Κριτική προσέγγιση του Δημήτρη Φιλελέ

 

Η Σωτηρία Τσέλιου-Παππά, ύστερα από την πρώτη πεζογραφική της απόπειρα με τη συλλογή «Σημάδι αδυναμίας» (εκδόσεις Άπαρσις, 2019), επανεμφανίζεται με ένα νέο σταθερό βήμα στο «πρώτο σκαλί» των ποιητικών αναβαθμίδων μέσα από το έργο της με τίτλο «Αλμυρό Μαργαριτάρι» (Πρότυπες Εκδόσεις Πηγή, 2025). Μια ποιητική συλλογή που αποτελείται από εβδομήντα πέντε ποιήματα, ταξινομημένα σε δεκαπέντε επιμέρους ενότητες.

Λόγος μεστός και πυκνός, που προκύπτει ως απόσταγμα ώριμο και βιωματικό της ποιήτριας, για να φτάσουν μέχρι το λευκό χαρτί μόνο όσες λέξεις και σκέψεις είναι απαραίτητες, δηλαδή η ουσίας της ποίησης, που θα οδηγήσει τον αναγνώστη στη μαγεία της ηδονικής λεκτικής επαφής, της προσωπικής αναζήτησης και του στοχασμού.

Ας συνταξιδέψουμε, λοιπόν, με τους ήχους και τις σιωπές της ποιητικής φωνής της Σωτηρίας Τσέλιου-Παππά, διαβάζοντας τους στίχους της:

Πάντα προηγείται η σιωπή/ πριν απ’ τη θυσία./ Ήταν η κακιά η ώρα θα πουν μετά. (σελ. 14) από το ποίημα που δίνει και τον τίτλο στην ποιητική συλλογή και δεν είναι παρά μια κραυγή αγωνίας για όσα διαχρονικά ταλαιπωρούν τους αδύναμους του κόσμου, αφήνοντας στο απυρόβλητο τους αίτιους.

Γι’ αυτό και οι ζωές μας κυλούν μέσα στην άκαρπη και επικίνδυνη ωραιοποίηση, καθώς Ντυθήκαμε με όμορφα ψέματα/ και ράψαμε δίχως κλωστή κουμπιά. (Θλιμμένοι αιώνες, σελ. 16)

Και η ψευδαίσθηση των ισχυρών ότι βρίσκονται στο απυρόβλητο, κάποτε θα διαλυθεί και θα νιώσουν ότι πάντα έρχεται η ώρα της κρίσης για τις πράξεις τους. Στοιχειώνουν τα παράπονα/ μέσα απ’ της πέτρας τις ρωγμές./ Καυτές ανάσες γίνονται στους σβέρκους/ των γραβατωμένων. (Η σφαγή των αμνών, σελ. 19)

 Η ελπίδα είναι εκείνη που μένει πάντα ζωντανή στους ανθρώπους, που πάντα βρίσκουν τη δύναμη να ορθώσουν το ανάστημά του απέναντι σε κάθε λογής εμπόδια και πάντα μέσα στο σώμα της γυναίκας να ριζώσει και να καρπίσει η νέα ζωή. ...οι ρίζες των προγόνων σου σκαρφάλωσαν/ στα παπούτσια σου για να περπατήσουν./ Ήταν η ελπίδα που γεννήθηκε στη μήτρα σου. (Ελπίδα, σελ. 22)

Δύσβατος ο δρόμος, αχαρτογράφητη η διαδρομή, δαιδαλώδης η πορεία, αβέβαιο και άγνωστο το τέλος. Τον σταυρό μου σηκώνω. Τα καρφιά μου μετράω./ Πικρός ο δρόμος της θυσίας και η Ανάσταση μακριά. (Η απληστία των λουλουδιών, σελ. 26)

Κυλάμε μέσα στον χρόνο ή ο χρόνος κυλάει μέσα μας; Τα συναισθήματα εναλλάσσονται διαρκώς, οι ψυχές αναζητούν το φως μέσα στο σκοτάδι, βρίσκουν τη δύναμη να σταθούν όρθιες, αν και κάποτε λυγίζουν από το βάρος εσωτερικών φόβων. Οι πορτοκαλιές με τρομάζουν, που όταν ανθίζουν/ στέλνουν το άρωμά τους πάνω μου χωρίς συμπόνια. (Ανθισμένες πορτοκαλιές, σελ. 29)

Ιδιαίτερη η αναφορά της ποιήτριας στη γυναικεία φύση, που ενώ κυοφορεί τη νέα ζωή, συχνά δέχεται τα πυρά μιας παράλογα ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Με φράσεις κοφτές, σαν ριπές όπλου, ο ποιητικός λόγος μας βομβαρδίζει με την ανελέητη πραγματικότητα.

Μαύρα μάτια χωρίς ελπίδα./ Χάδια δρεπάνια. (Χωρίς φτερά, σελ.34)

Ώσπου ένα σούρουπο, το σώμα της ξεχείλισε/ κι άλλη σιωπή δεν χώραγε. (Me too, σελ. 35)

Όνειρα ρακένδυτα, αχνοσβήνουν/ σαν παραμιλητά μες στη μοναξιά. (Το τελευταίο αληθινό όνειρο, σελ. 36)

Δεν περιορίζεται όμως η ποιήτρια σε ζητήματα προσωπικά, αλλά απλώνεται και αποκτά παγκοσμιότητα μέσα από την αναζήτηση της ελευθερίας και της δικαιοσύνης ως την άκρη της γης, όχι με ευχολόγια, αλλά με λόγο καταγγελτικό   

Άκου πώς σκάνε στον βυθό οι ανάσες οι παιδικές/ και των μανάδων πώς σβήνουν στα κύματα οι φωνές. (Σώπα κι άκου, σελ. 40)

Άντρες δειλοί που ματώνουν στο φως/ δεν μπορούν ν’ αγγίξουν το δικό σου το φέγγος. (Mahsa Amini, σελ. 41)

και μαχητικότητα:

Ξέπλυνε τις σκέψεις σου μ’ άρωμα ανταρσίας,/ πολέμα τη βολή.

(Η ανταμοιβή, σελ. 43)

Δονείται η ποιητική ψυχή από τον άδικο χαμό των νέων ανθρώπων, από το παράλογο χρώμα του θανάτου, που Δάκρυσε ακόμα και ο Μινώταυρος/ απ’ την παράλογη θυσία. (Το χρώμα του θανάτου, σελ. 49)

Αντιλαμβάνεται η ποιήτρια την ουτοπία της ζωής με τον δικό της ιδιαίτερο τρόπο και με αθωότητα παιδική και ειλικρίνεια γράφει για το ευγενές είδος που εκπροσωπεί: Και οι ποιητές, πάντα ανίδεοι,/ ρίχνουν λιωμένα ρήματα/ και χτίζουν φωτεινές σκιές/ πάνω σε βαθύ σκοτάδι. (Έργο τέχνης εν αγνοία, σελ. 53)

Αλλά και διερωτάται καθώς απευθύνεται σε όλους μας: Να γνώριζε άραγε ο Αχιλλέας/ πόσο αβάσταχτη είναι η αιωνιότητα; (Στον κήπο του ουρανού μια σταγόνα αίμα, σελ. 56)

Σε κάθε ποίημα από το «Αλμυρό Μαργαριτάρι» της Σωτηρίας Τσέλιου-Παππά ο αναγνώστης ανακαλύπτει στιγμές από τη ζωή του:

Σιωπή ιερή./ Αργότερα την άκουσες και στους ψιθύρους/ των φίλων πίσω από την πλάτη σου./ Διπλή σιωπή, είπες./ Διπρόσωπη. (Σιωπή, σελ. 62)

συναντιέται με ανθρώπους που έσκαψαν ρυτίδες στην ψυχή του:

Οι ψεύτες λένε ψέματα με τόση ευκολία,/ όπως ανοίγουν στη βροχή μια ομπρέλα./ Πολέμους και εξουσία ονειρεύονται/ κι αυτή είναι η αιτία όλων των παθών. (Τα μικρά ποτάμια, σελ. 65)

ανασύρει εικόνες από το παρελθόν που ζητούν το μερίδιό τους στο παρόν:

Μικρή χαραμάδα στο φως η μνήμη σου/ κάθεται στο χαλί σαν σκόνη που διψάει,/ για να σου γαργαλήσει τα ρουθούνια/ και να φτερνιστείς ξεχασμένες αλήθειες. (Απώλεια μνήμης, σελ. 68)

Είναι προφανές ότι η ποιήτρια δεν αισιοδοξεί για το μέλλον, καθώς βλέπει Τα καλοκαίρια (να) σωριάζονται στη δίνη του χειμώνα. (Πνιγμένη πόλη, σελ. 81) και γνωρίζει ότι τίποτα δεν είναι τόσο οδυνηρό/ όσο η οριστική φυγή. (Στον απόηχο της μέρας, σελ. 82)

Παρ’ όλα αυτά, δεν παραιτείται και, γνωρίζοντας το άφευκτο τέλος της ανθρώπινης φύσης, παίρνει θέση και δηλώνει: Μόνο ό,τι αγάπησα μετράω/ και τις ρυτίδες μου τις χαρωπές,/ που θα φωτίσουν το πορτραίτο μου/ πριν γίνω πεταλούδα και πετάξω. (Το πορτραίτο του χρόνου, σελ. 84)

Το «Αλμυρό Μαργαριτάρι» είναι ένα ποιητικό έργο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια εκ βαθέων εξομολόγηση της πορείας ζωής ενός ανθρώπου, που με ειλικρίνεια και εντιμότητα τη μοιράζεται με τους αναγνώστες, παίρνοντας θέση απέναντι σε ζητήματα που αναδύονται από τον εσωτερικό μας κόσμο ή συμβαίνουν γύρω μας και μας καθορίζουν ως οντότητες μέσα σε ένα αδιάκοπα μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Αξίζει να διαβαστεί και να μελετηθεί με ιδιαίτερη προσοχή, γιατί μέσα στο ποτάμι του λόγου θα ανταμώσουμε πολλές φορές τον εαυτό μας να κολυμπά δίνοντας τις δικές του μάχες, διαμορφώνοντας και υπερασπίζοντας  το σύστημα αξιών του, αλλά και αναζητώντας τη δική του απάνεμη ακτή.  

 

Σωτηρία Τσέλιου-Παππά

Λίγα λόγια για την ποιήτρια:

Η Σωτηρία Τσέλιου-Παππά γεννήθηκε στην Αργιθέα Καρδίτσας. Σπούδασε Αγγλική και Ελληνική Φιλολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διδάσκει στα παιδιά την αγγλική γλώσσα και διδάσκεται συνεχώς από αυτά. Ασχολείται με το θέατρο ως ερασιτέχνης ηθοποιός για πολλά χρόνια.

Έχει εκδώσει ένα βιβλίο με διηγήματα, το «Σημάδι αδυναμίας», (εκδόσεις Άπαρσις), και έχει συμμετάσχει σε συλλογικές εκδόσεις διηγημάτων. Επίσης, διηγήματα και ποιήματά της έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. «Ώκυ, ο φιλειρηνικός ξιφίας» είναι το πρώτο παιδικό της βιβλίο (εκδόσεις Πνοή).

Πηγή πρώτης δημοσίευσης (fractal): Εξομολόγηση εκ βαθέων