«Με πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις του βιογραφούμενου»
Γράφει ο Δημήτρης Φιλελές //
Χαράλαμπος Μοσχόβης «Βασιλακάκης Χρήστος – Ο πολιτικός, ο λογοτέχνης, ο οικονομολόγος» ιδιωτική έκδοση, Αθήνα, 2022
Κάθε βιβλίο, επιστημονική μελέτη ή λογοτεχνικό πόνημα, για μικρούς αναγνώστες ή ενήλικο αναγνωστικό κοινό, έχει το δικό του ειδικό βάρος. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο δημιουργός του, για να φτάσει στην –έντυπη ή ψηφιακή στις μέρες μας– αποτύπωση της ιδέας του, διαβαίνει κατ’ ανάγκη από τα δύσβατα μοναχικά μονοπάτια της γραφής. Άρα, αυτοδίκαια φέρει τον τίτλο του συγγραφέα.
Ο Χαράλαμπος Μοσχόβης, με κίνητρο την αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα του και την πολιτισμική ιστορία του τόπου του, του Μεσότοπου της Λέσβου, χωρίς να διεκδικεί συγγραφικές δάφνες, από φιλοπερίεργος ερευνητής μεταμορφώνεται σε βιογράφο–συγγραφέα. Συλλέγει με υπομονή και επιμονή της ψηφίδες της ζωής μιας πολυσχιδούς φυσιογνωμίας του (μικρασιατικού) Ελληνισμού, ενός κοσμοπολίτη Έλληνα του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, του Χρήστου Βασιλακάκη, μέσα από συνεντεύξεις και κειμήλια των απογόνων του και προσωπική έρευνα στοιχείων που μπορούν να ανιχνευθούν σε διάφορες πηγές.
Έτσι καταλήγει συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο «Χρήστος Βασιλακάκης – ο πολιτικός, ο λογοτέχνης, ο οικονομολόγος». Ανασύροντας στην επιφάνεια εικόνες και μαρτυρίες από το παρελθόν, ανακαλύπτοντας στοιχεία της ζωής και του έργου του ανθρώπου, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και ηχητικές καταγραφές, ο Μοσχόβης ζωντανεύει όχι μόνο ένα άτομο, αλλά μια ολόκληρη εποχή των Ελλήνων της Λέσβου και της αντίπερα μικρασιατικής ελληνικής πολιτείας, της Σμύρνης.
Γιατί ο Βασιλακάκης, από την εφηβεία του ακόμα, ανοιχτόμυαλος και φιλομαθής, παίρνει τολμηρές αποφάσεις, δραστηριοποιείται σε διάφορους τομείς και μεριμνά τόσο για την προσωπική του ανέλιξη όσο και για ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο του. Σε όλη αυτή τη διαδρομή, βέβαια, καθοριστικός είναι ο ρόλος της πατρικής του οικογένειας, που του εξασφαλίζει την ποιότητα ζωής αλλά και το αξιοσέβαστο όνομα στην ραγδαία ανερχόμενη ελληνική κοινότητα της Σμύρνης. Εκείνο που απομένει να κάνει είναι να διατηρήσει τον σεβασμό και την υπόληψη της οικογενειακής του παράδοσης – και αυτό πράττει διά βίου.
Ο Βασιλακάκης, ένθερμος πατριώτης, με καταγωγή από ένα νησί ελληνικό σκλαβωμένο στους Τούρκους, ζώντας σε μια ακμάζουσα ελληνική κοινωνία με τον διαρκή φόβο της τουρκικής απειλής, ξεκινά την ενασχόληση με τη δημοσιογραφία, ενώ παράλληλα μορφώνεται, γίνεται άριστος οικονομολόγος και δραστηριοποιείται με επιτυχία στον εμπορικό κλάδο. Δημιουργεί οικογένεια και μετεγκαθίσταται στην ασφαλή Αθήνα με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Κάνοντας, όμως, μια τόσο έντονη ζωή, δεν παραλείπει να ασχολείται με τη λογοτεχνία· ποίηση, πεζογραφία, θεατρικά κείμενα, μυθιστορήματα με κοινωνικές προεκτάσεις, δημοσιεύσεις σε περιοδικά της εποχής, γραφή στην καθαρεύουσα, αλλά και φιλική σχέση με τον Αλέξανδρο Πάλλη και τον Βλάση Γαβριηλίδη. Πολυπράγμων, λοιπόν, όχι μόνο στην επαγγελματική αλλά και στην προσωπική και την πολιτική του ζωή.
Ζώντας σε μια εποχή πολεμικών συρράξεων και επαναστατικών κινημάτων με παραλληλία εθνοτικών διαφορών που άλλαξαν όχι μόνο τον ευρωπαϊκό χάρτη αλλά και τις ανθρώπινες σχέσεις σε τοπικό αλλά και πανευρωπαϊκό επίπεδο, τον ωθεί στην απόφαση να ασχοληθεί με την πολιτική.
Το «μικρόβιο» της πολιτικής και οι ιδέες του Ελευθέριου Βενιζέλου τον γοητεύουν και τον ακολουθεί στο μεγαλόπνοο όραμά του για μια μεγάλη Ελλάδα, που με την υποστήριξη των Αγγλογάλλων θα είχε ρυθμιστικό ρόλο στην ευαίσθητη και εύφλεκτη περιοχή της ανατολικής και νοτιοανατολικής Μεσογείου. Γιατί με την πολιτική του διορατικότητα, την ευρυμάθεια και την ευρύτητα των πνευματικών του οριζόντων μπορούσε να διακρίνει μια μεγάλη αλήθεια: αν όχι η Ελλάδα, τότε ο ρόλος θα μετατοπιστεί στην Τουρκία. Άοκνες είναι οι προσπάθειές του για την ανάδειξη των ελληνικών θέσεων σε διεθνές επίπεδο και τη δικαίωση των προσφύγων που ξεριζώθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες. Αποδεικτικό στοιχείο οι ομιλίες του στις Η.Π.Α. και στο Λονδίνο.
Διαπιστώνουμε, βέβαια, ότι λογοτεχνική χροιά και γλαφυρότητα έχουν και τα βαρυσήμαντα πολιτικά του κείμενα, ιδιαίτερα εκτός των συνόρων, για τους χειμαζόμενους ελληνικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας και της Θράκης. Σημαντική επίσης διαπίστωση από τον βίο και την πολιτεία του Βασιλακάκη είναι ότι ως εκλεγμένος βουλευτής, ως Νομάρχης Κυκλάδων και Κρήτης και ως απεσταλμένος της Ελλάδας για τη διεκδίκηση των δικαίων των Ελλήνων λειτουργεί ως ευπατρίδης με μόνιμο στόχο να ωφεληθεί ο τόπος του και όχι ο ίδιος – στάση που, δυστυχώς, σπάνια παρατηρούμε στην πολιτική αρένα από την εποχή του μέχρι τις μέρες μας. Είναι πιστός στη δημοκρατία αλλά και ειρηνιστής επαναστάτης που στρέφει όλες τις δυνάμεις του κατά του πολιτικού και οικονομικού δεσποτισμού, γιατί γνωρίζει καλά ότι μόνο η άρση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων μπορεί να μας οδηγήσει στην επιθυμητή πρόοδο σε συνθήκες ειρηνικής συμβίωσης. Χαρακτηριστική είναι η θέση του υπέρ της ισοπολιτείας των δύο φύλων και η υποστήριξη αυτού του κοινωνικού αιτήματος το 1920.
Η οξυδερκής φυσιογνωμία του Χρήστου Βασιλακάκη είναι διάχυτη στο έργο του. Διαβλέπει τους κινδύνους για τα ελληνικά συμφέροντα, εντοπίζει και κατονομάζει τις πηγές τους και προτείνει λύσεις. Επιλεκτικά αναφέρω δύο στοιχεία γι’ αυτό το τόσο σημαντικό ζήτημα:
Πρώτο: Στο έργο του με τίτλο «Παγγερμανισμός» (Αθήνα, 1916) βλέπει τον κίνδυνο για την Ευρώπη και την Ελλάδα που προέρχεται από την καλλιέργεια και την επικράτηση της ιδεολογίας ότι η Γερμανία είναι προορισμένη να υποδουλώσει όλα τα μικρότερα έθνη για να κυριαρχήσει στον κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι την εποχή που γράφτηκε το βιβλίο, η Γερμανία είχε ήδη υποκινήσει έναν παγκόσμιο πόλεμο και περίπου δυο δεκαετίες αργότερα θα ήταν υπεύθυνη για το μεγαλύτερο αιματοκύλισμα της ανθρωπότητας. Χωρίς να λησμονούμε ότι και στις μέρες μας είναι επικεφαλής του οικονομικού πολέμου για την υποδούλωση ή τη φτωχοποίηση του ευρωπαϊκού νότου.
Δεύτερο: Η πολιτική του τοποθέτηση για τη σημασία της δημιουργίας αρραγούς μετώπου των βαλκανικών χωρών, πράγμα που θα απαγόρευε τη δημιουργία προγεφυρωμάτων των Γερμανών στα Βαλκάνια, όπως η διαχρονικά φιλικά προσκείμενη Βουλγαρία, για τη διευκόλυνση της συνεργασίας της με την Τουρκία. Και όλοι γνωρίζουμε –επειδή αυτό το όραμα ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε– πόσο η έλλειψη αυτού του μετώπου έχει αποβεί σε βάρος του ελληνικού λαού και για πόσες ελληνικές ψυχές έγιναν άξενο μνήμα τα χώματα στα βάθη της Τουρκίας.
Παράλληλα, δεν παύει ποτέ να υπενθυμίζει τον κίνδυνο που προέρχεται από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλιστές και με κάθε ευκαιρία στιγματίζει τις θηριωδίες τους κατά των χριστιανικών πληθυσμών – όχι μόνο των Ελλήνων αλλά και των Αρμενιών.
Το 1932, όμως, ο Βασιλακάκης αποσύρεται οριστικά από την πολιτική απογοητευμένος από τη μικροψυχία της ίδιας του της πολιτικής παράταξης, βλέποντας να θυσιάζονται τα οράματα στον βωμό των μικροκομματικών συμφερόντων και αφιερώνεται στη συγγραφή – ενέργεια που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως αποτοξίνωση.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η λογοτεχνική δράση του Βασιλακάκη έχει ξεκινήσει από πολύ νωρίς, μιας και συναντάμε πεζά και ποιητικά του έργα με ποικίλο περιεχόμενο σε εφημερίδες, περιοδικά και ημερολόγια (π.χ. Ημερολόγιον Σκόκου κ.ά) από τις αρχές του 20ου αιώνα.
Αυτές και άλλες σημαντικές πληροφορίες μας προσφέρονται για τη ζωή και το έργο ενός σημαντικού ανθρώπου, όπως μας τον παρουσιάζει ο Χαράλαμπος Μοσχόβης. Με ερευνητική συνέπεια και επιμέλεια μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ερχόμαστε σε επαφή με μια ιστορική, πολιτική, λογοτεχνική, αλλά και εθνογραφική προσέγγιση, όχι μόνο μέσα από την προσωπικότητα ενός ατόμου, αλλά και μέσα από τη σκιαγράφηση της ελληνικής κοινωνίας σε μια κρίσιμη καμπή της ευρωπαϊκής ιστορίας. Ενισχυτική της ποιότητας αλλά και της αξίας του όλου εγχειρήματος είναι η διασύνδεση του πλούσιου φωτογραφικού υλικού με τα κείμενα του βιβλίου –πολλές φορές πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις του βιογραφούμενου– και με τις ιδιαίτερα χρήσιμες και διευκρινιστικές υποσημειώσεις.
Πρόκειται για ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί με ιδιαίτερη προσοχή, γιατί μέσα από τις σελίδες του μπορούμε να σχηματίσουμε μια κατά το δυνατό αντικειμενική εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας περίπου εκατό χρόνια πριν, που μας οδήγησε στην Ελλάδα του σήμερα. Ομοιότητες, διαφορές, συμπτώσεις, λάθη και παραλήψεις, άνοδοι και πτώσεις, συνθέτουν το αίνιγμα που οι άνθρωποι ως μέλη και οι κοινωνίες ως ολότητες καλούνται να απαντήσουν. Έτσι, ο αναγνώστης μπορεί να γίνει, εν δυνάμει, κοινωνός ενός ενδιαφέροντος και διδακτικού ταξιδιού.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Χαράλαμπος Μοσχόβης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1962 και μεγάλωσε στη Νέα Ιωνία. Σπούδασε στη Φαρμακευτική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Από το 1991 διατηρεί δικό του φαρμακείο στη Νέα Ιωνία. Εδώ και πολλά χρόνια ασχολείται ερευνητικά με τη μουσική και τη λαογραφία της Λέσβου, τόπου καταγωγής του. Αρθρογραφεί σε περιοδικά και εφημερίδες επιστημονικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Έχει γράψει τρία βιβλία. Το τρίτο και πιο πρόσφατο βιβλίο του είναι: «Χρήστος Βασιλακάκης – ο πολιτικός, ο λογοτέχνης, ο οικονομολόγος». Είναι έγγαμος και πατέρας δύο παιδιών.
Πηγή πρώτης δημοσίευσης: "Χρήστος Βασιλακάκης" του Χ. Μοσχόβη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου