Μαύρο τρένο - Το τραγούδι

Στη μνήμη των πενήντα επτά 

αθώων ψυχών που χάθηκαν.

Δίνουμε μια μάχη

για να μη χαθούν άλλες αθώες ψυχές.

Ποίηση: 

Δημήτρης Φιλελές

Μελοποίηση - Ερμηνεία:

Άννα Καρλαύτη

Ηχοληψία, Programming & Παραγωγή:

Γιώργος Χριστοδουλάκος

Σωτηρία Τσέλιου-Παππά - Αλμυρό μαργαριτάρι

 

Σωτηρία Τσέλιου-Παππά

Αλμυρό Μαργαριτάρι (Πρότυπες Εκδόσεις Πηγή, 2025)

Κριτική προσέγγιση του Δημήτρη Φιλελέ

 

Η Σωτηρία Τσέλιου-Παππά, ύστερα από την πρώτη πεζογραφική της απόπειρα με τη συλλογή «Σημάδι αδυναμίας» (εκδόσεις Άπαρσις, 2019), επανεμφανίζεται με ένα νέο σταθερό βήμα στο «πρώτο σκαλί» των ποιητικών αναβαθμίδων μέσα από το έργο της με τίτλο «Αλμυρό Μαργαριτάρι» (Πρότυπες Εκδόσεις Πηγή, 2025). Μια ποιητική συλλογή που αποτελείται από εβδομήντα πέντε ποιήματα, ταξινομημένα σε δεκαπέντε επιμέρους ενότητες.

Λόγος μεστός και πυκνός, που προκύπτει ως απόσταγμα ώριμο και βιωματικό της ποιήτριας, για να φτάσουν μέχρι το λευκό χαρτί μόνο όσες λέξεις και σκέψεις είναι απαραίτητες, δηλαδή η ουσίας της ποίησης, που θα οδηγήσει τον αναγνώστη στη μαγεία της ηδονικής λεκτικής επαφής, της προσωπικής αναζήτησης και του στοχασμού.

Ας συνταξιδέψουμε, λοιπόν, με τους ήχους και τις σιωπές της ποιητικής φωνής της Σωτηρίας Τσέλιου-Παππά, διαβάζοντας τους στίχους της:

Πάντα προηγείται η σιωπή/ πριν απ’ τη θυσία./ Ήταν η κακιά η ώρα θα πουν μετά. (σελ. 14) από το ποίημα που δίνει και τον τίτλο στην ποιητική συλλογή και δεν είναι παρά μια κραυγή αγωνίας για όσα διαχρονικά ταλαιπωρούν τους αδύναμους του κόσμου, αφήνοντας στο απυρόβλητο τους αίτιους.

Γι’ αυτό και οι ζωές μας κυλούν μέσα στην άκαρπη και επικίνδυνη ωραιοποίηση, καθώς Ντυθήκαμε με όμορφα ψέματα/ και ράψαμε δίχως κλωστή κουμπιά. (Θλιμμένοι αιώνες, σελ. 16)

Και η ψευδαίσθηση των ισχυρών ότι βρίσκονται στο απυρόβλητο, κάποτε θα διαλυθεί και θα νιώσουν ότι πάντα έρχεται η ώρα της κρίσης για τις πράξεις τους. Στοιχειώνουν τα παράπονα/ μέσα απ’ της πέτρας τις ρωγμές./ Καυτές ανάσες γίνονται στους σβέρκους/ των γραβατωμένων. (Η σφαγή των αμνών, σελ. 19)

 Η ελπίδα είναι εκείνη που μένει πάντα ζωντανή στους ανθρώπους, που πάντα βρίσκουν τη δύναμη να ορθώσουν το ανάστημά του απέναντι σε κάθε λογής εμπόδια και πάντα μέσα στο σώμα της γυναίκας να ριζώσει και να καρπίσει η νέα ζωή. ...οι ρίζες των προγόνων σου σκαρφάλωσαν/ στα παπούτσια σου για να περπατήσουν./ Ήταν η ελπίδα που γεννήθηκε στη μήτρα σου. (Ελπίδα, σελ. 22)

Δύσβατος ο δρόμος, αχαρτογράφητη η διαδρομή, δαιδαλώδης η πορεία, αβέβαιο και άγνωστο το τέλος. Τον σταυρό μου σηκώνω. Τα καρφιά μου μετράω./ Πικρός ο δρόμος της θυσίας και η Ανάσταση μακριά. (Η απληστία των λουλουδιών, σελ. 26)

Κυλάμε μέσα στον χρόνο ή ο χρόνος κυλάει μέσα μας; Τα συναισθήματα εναλλάσσονται διαρκώς, οι ψυχές αναζητούν το φως μέσα στο σκοτάδι, βρίσκουν τη δύναμη να σταθούν όρθιες, αν και κάποτε λυγίζουν από το βάρος εσωτερικών φόβων. Οι πορτοκαλιές με τρομάζουν, που όταν ανθίζουν/ στέλνουν το άρωμά τους πάνω μου χωρίς συμπόνια. (Ανθισμένες πορτοκαλιές, σελ. 29)

Ιδιαίτερη η αναφορά της ποιήτριας στη γυναικεία φύση, που ενώ κυοφορεί τη νέα ζωή, συχνά δέχεται τα πυρά μιας παράλογα ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Με φράσεις κοφτές, σαν ριπές όπλου, ο ποιητικός λόγος μας βομβαρδίζει με την ανελέητη πραγματικότητα.

Μαύρα μάτια χωρίς ελπίδα./ Χάδια δρεπάνια. (Χωρίς φτερά, σελ.34)

Ώσπου ένα σούρουπο, το σώμα της ξεχείλισε/ κι άλλη σιωπή δεν χώραγε. (Me too, σελ. 35)

Όνειρα ρακένδυτα, αχνοσβήνουν/ σαν παραμιλητά μες στη μοναξιά. (Το τελευταίο αληθινό όνειρο, σελ. 36)

Δεν περιορίζεται όμως η ποιήτρια σε ζητήματα προσωπικά, αλλά απλώνεται και αποκτά παγκοσμιότητα μέσα από την αναζήτηση της ελευθερίας και της δικαιοσύνης ως την άκρη της γης, όχι με ευχολόγια, αλλά με λόγο καταγγελτικό   

Άκου πώς σκάνε στον βυθό οι ανάσες οι παιδικές/ και των μανάδων πώς σβήνουν στα κύματα οι φωνές. (Σώπα κι άκου, σελ. 40)

Άντρες δειλοί που ματώνουν στο φως/ δεν μπορούν ν’ αγγίξουν το δικό σου το φέγγος. (Mahsa Amini, σελ. 41)

και μαχητικότητα:

Ξέπλυνε τις σκέψεις σου μ’ άρωμα ανταρσίας,/ πολέμα τη βολή.

(Η ανταμοιβή, σελ. 43)

Δονείται η ποιητική ψυχή από τον άδικο χαμό των νέων ανθρώπων, από το παράλογο χρώμα του θανάτου, που Δάκρυσε ακόμα και ο Μινώταυρος/ απ’ την παράλογη θυσία. (Το χρώμα του θανάτου, σελ. 49)

Αντιλαμβάνεται η ποιήτρια την ουτοπία της ζωής με τον δικό της ιδιαίτερο τρόπο και με αθωότητα παιδική και ειλικρίνεια γράφει για το ευγενές είδος που εκπροσωπεί: Και οι ποιητές, πάντα ανίδεοι,/ ρίχνουν λιωμένα ρήματα/ και χτίζουν φωτεινές σκιές/ πάνω σε βαθύ σκοτάδι. (Έργο τέχνης εν αγνοία, σελ. 53)

Αλλά και διερωτάται καθώς απευθύνεται σε όλους μας: Να γνώριζε άραγε ο Αχιλλέας/ πόσο αβάσταχτη είναι η αιωνιότητα; (Στον κήπο του ουρανού μια σταγόνα αίμα, σελ. 56)

Σε κάθε ποίημα από το «Αλμυρό Μαργαριτάρι» της Σωτηρίας Τσέλιου-Παππά ο αναγνώστης ανακαλύπτει στιγμές από τη ζωή του:

Σιωπή ιερή./ Αργότερα την άκουσες και στους ψιθύρους/ των φίλων πίσω από την πλάτη σου./ Διπλή σιωπή, είπες./ Διπρόσωπη. (Σιωπή, σελ. 62)

συναντιέται με ανθρώπους που έσκαψαν ρυτίδες στην ψυχή του:

Οι ψεύτες λένε ψέματα με τόση ευκολία,/ όπως ανοίγουν στη βροχή μια ομπρέλα./ Πολέμους και εξουσία ονειρεύονται/ κι αυτή είναι η αιτία όλων των παθών. (Τα μικρά ποτάμια, σελ. 65)

ανασύρει εικόνες από το παρελθόν που ζητούν το μερίδιό τους στο παρόν:

Μικρή χαραμάδα στο φως η μνήμη σου/ κάθεται στο χαλί σαν σκόνη που διψάει,/ για να σου γαργαλήσει τα ρουθούνια/ και να φτερνιστείς ξεχασμένες αλήθειες. (Απώλεια μνήμης, σελ. 68)

Είναι προφανές ότι η ποιήτρια δεν αισιοδοξεί για το μέλλον, καθώς βλέπει Τα καλοκαίρια (να) σωριάζονται στη δίνη του χειμώνα. (Πνιγμένη πόλη, σελ. 81) και γνωρίζει ότι τίποτα δεν είναι τόσο οδυνηρό/ όσο η οριστική φυγή. (Στον απόηχο της μέρας, σελ. 82)

Παρ’ όλα αυτά, δεν παραιτείται και, γνωρίζοντας το άφευκτο τέλος της ανθρώπινης φύσης, παίρνει θέση και δηλώνει: Μόνο ό,τι αγάπησα μετράω/ και τις ρυτίδες μου τις χαρωπές,/ που θα φωτίσουν το πορτραίτο μου/ πριν γίνω πεταλούδα και πετάξω. (Το πορτραίτο του χρόνου, σελ. 84)

Το «Αλμυρό Μαργαριτάρι» είναι ένα ποιητικό έργο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια εκ βαθέων εξομολόγηση της πορείας ζωής ενός ανθρώπου, που με ειλικρίνεια και εντιμότητα τη μοιράζεται με τους αναγνώστες, παίρνοντας θέση απέναντι σε ζητήματα που αναδύονται από τον εσωτερικό μας κόσμο ή συμβαίνουν γύρω μας και μας καθορίζουν ως οντότητες μέσα σε ένα αδιάκοπα μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Αξίζει να διαβαστεί και να μελετηθεί με ιδιαίτερη προσοχή, γιατί μέσα στο ποτάμι του λόγου θα ανταμώσουμε πολλές φορές τον εαυτό μας να κολυμπά δίνοντας τις δικές του μάχες, διαμορφώνοντας και υπερασπίζοντας  το σύστημα αξιών του, αλλά και αναζητώντας τη δική του απάνεμη ακτή.  

 

Σωτηρία Τσέλιου-Παππά

Λίγα λόγια για την ποιήτρια:

Η Σωτηρία Τσέλιου-Παππά γεννήθηκε στην Αργιθέα Καρδίτσας. Σπούδασε Αγγλική και Ελληνική Φιλολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διδάσκει στα παιδιά την αγγλική γλώσσα και διδάσκεται συνεχώς από αυτά. Ασχολείται με το θέατρο ως ερασιτέχνης ηθοποιός για πολλά χρόνια.

Έχει εκδώσει ένα βιβλίο με διηγήματα, το «Σημάδι αδυναμίας», (εκδόσεις Άπαρσις), και έχει συμμετάσχει σε συλλογικές εκδόσεις διηγημάτων. Επίσης, διηγήματα και ποιήματά της έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. «Ώκυ, ο φιλειρηνικός ξιφίας» είναι το πρώτο παιδικό της βιβλίο (εκδόσεις Πνοή).

Πηγή πρώτης δημοσίευσης (fractal): Εξομολόγηση εκ βαθέων

Μαύρο τρένο

Μαύρο τρένο

 

Όταν το αίμα των παιδιών κυλά στις ράγες

τόπο δεν βρίσκουν να κρυφτούνε οι φονιάδες

όταν στο σύστημα κολλάει το γρανάζι

λαού ποτάμι για δικαίωση φωνάζει.

 

Όταν τη νύχτα χαμηλώνουνε τ’ αστέρια

από το χώμα ξεπηδούν δεκάδες χέρια

και μια κραυγή παγώνει αυτόματα τον χρόνο

δεν με ακούς; άλλο δεν έχω οξυγόνο!

 

Μια εκατόμβη οδηγείται στη θυσία

το χρήμα βρώμικο μαζί κι η εξουσία

μια εκατόμβη στον βωμό των συμφερόντων

σαν εφιάλτης για τον ύπνο των αρχόντων.

 

Φάρος η μνήμη απ’ τον Όλυμπο εκπέμπει

δεν θα ξεχάσουμε το έγκλημα στα Τέμπη

δεν θα θαφτεί κάτω απ’ τη λάσπη η ιστορία

και θα καθίσει στο σκαμνί η συμμορία.

 

Όταν τα νιάτα ξεψυχούν στο μαύρο τρένο

δώστε τα χέρια να τραβήξουμε το φρένο

σ’ αυτούς που χρόνια τη ζωή μας κομματιάζουν

και σαν εμπόρευμα φτηνό μας λογαριάζουν.

 

Όταν τα όνειρα πεθαίνουν μες στη σκόνη

και τα σκεπάζουν με το πέτρινο σεντόνι

με την αλήθεια μόνο όπλο και ασπίδα

κόψτε της Μέδουσας κεφάλι απ’ τη ρίζα.

 

Μια εκατόμβη οδηγείται στη θυσία

το χρήμα βρώμικο μαζί κι η εξουσία

μια εκατόμβη στον βωμό των συμφερόντων

σαν εφιάλτης για τον ύπνο των αρχόντων.

 

Φάρος η μνήμη απ’ τον Όλυμπο εκπέμπει

δεν θα ξεχάσουμε το έγκλημα στα Τέμπη

δεν θα θαφτεί κάτω απ’ τη λάσπη η ιστορία

και θα καθίσει στο σκαμνί η συμμορία.

 

Ποίηση: Δημήτρης Φιλελές

Μελοποίηση - Ερμηνεία: Άννα Καρλαύτη

(θα ακολουθήσει σχετική μουσική ανάρτηση)