Τέσυ Μπάιλα - Κριτικό σημείωμα για τα "Αντι...σώματα"

 

«Αντί…σώματα» : Ποιητική αγωνία και ρεαλισμός

ΤΕΣΥ ΜΠΑΪΛΑ / 23-11-2020

Στην τρίτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Αντι…σώματα που κυκλοφορεί από τις εκδ. Απόπειρα ο Δημήτρης Φιλελές καταθέτει την προσωπική αγωνία του για τη σύγχρονη κοινωνική παθογένεια και νοσηρότητα προσπαθώντας ταυτόχρονα να αναδείξει ως αναγκαία τα αντισώματα που μόνο η ποίηση μπορεί να δημιουργήσει στην εξουδετέρωση της παθογένειας αυτής.

Χωρισμένο σε πέντε επιμέρους ενότητες το ποιητικό σώμα της συλλογής αυτής γίνεται η αφορμή για ένα αφηγηματικό ταξίδι που στοχεύει στον επαναπροσδιορισμό των στοιχείων εκείνων που μπορούν να οδηγήσουν τον σύγχρονο άνθρωπο σε μια εξελικτική πορεία προς το φως και τη διαύγεια, την καταυγάζουσα τον κόσμο.

Αριθμομηχανή, Τοπία της φαντασίας, Κατοπτρισμοί, Ταξιδεύοντας νότια, Κακώς κείμενα είναι τα πέντε τμήματα του βιβλίου σε κάθε ένα εκ των οποίων ο Δημήτρης Φιλελές προτάσσει την ποιητική του ματιά για να οδηγήσει τον αναγνώστη του σε μια νέα οπτική των πραγμάτων. Τριάντα ποιήματα απαρτίζουν το πρώτο μέρος και στο οποίο είναι ξεκάθαρη η πρόθεση του Δημήτρη Φιλελέ να μιλήσει για τον καθημερινό αγώνα του ανθρώπου για την κατάκτηση της ευτυχίας και των ονείρων που δικαιούνται ως αντιστάθμισμα στο ζοφερό παρόν που ματαιώνει την ομορφιά της ζωής, για τους διευρυμένους ορίζοντες της ευαισθησίας του. Στο ποίημά του που τιτλοφορείται Ποίηση, ένα ποίημα-απάντηση στον Ανδρέα Εμπειρίκο το οποίο εμπεριέχεται στην ενότητα Αριθμομηχανή, δηλώνει με σαφήνεια και πεισματικά, όπως γράφει, τη θέση του να μην παραιτηθεί από τη διεκδίκηση της ποιητικής αντίληψης των πραγμάτων και της τέχνης καθώς εκεί έγκειται η μόνη σωτηρία που μπορεί να διεκδικήσει ο άνθρωπος.

Γράφει χαρακτηριστικά:

«Το στίλβον ποδήλατο του κυρίου Ανδρέα/ αφέθηκε ασκεπές υπό τον καταιγισμό/ άναρθρων κραυγών κοαζόντων βατράχων/ διαβρώθηκε ο απαστράπτων μεταλλικός σκελετός/ οξειδώθηκαν οι ευθυτενείς συμμετρικές ακτίνες/ οι τροχοί ενθυμίζουν πλαδαρές γεροντικές παρειές/ μα περισσότερο θλίβομαι για τα σιωπηλά άνθη/ της έσχατης διαδρομής/ που φυλλοροούν σε φθινοπωρινές νεροποντές/ και για τις λευκές ονειρικές νιφάδες/ που καταβροχθίζονται από το αδηφάγο σκότος/ του οδοστρώματος/ όμως αρνούμαι πεισματικά την παραίτηση/ και συνευρίσκομαι με συνοδοιπορούντες εκδρομείς».

Στα Τοπία της φαντασίας ο ποιητής περνάει σε μια εν τω βάθει αντιπαράθεση του παρελθόντος με το παρόν. Η αναμέτρηση του φωτός με το ζόφος που εμπεριέχεται στη σύγχρονη εποχή είναι η κοινή συνισταμένη των ποιημάτων που αναζητούν το «Φως/ ο χορός της χιονοστιβάδας/ στο πέπλο της ακινησίας/ το άρωμα του γιασεμιού/ στην αφέγγαρη νύχτα/ η λάμψη της αστραπής/ στο σκοτάδι της αμνησίας/ η ρωγμή της ζωής/ στο κελί της απομόνωσης/ το λευκό πουκάμισο πριν τον ήχο του όπλου/ το γοργόνειο κεφάλι της Μέδουσας/ πάνω στην αστραφτερή ασπίδα του Περσέα».

Στην Τρίτη ενότητα, τους Κατοπτρισμούς ο Φιλελές στέκεται μπροστά στην αλήθεια που ακυρώνει το ψέμα, στη διεκδίκηση αυτής της αλήθειας και του αισθήματος δικαίου μπροστά στην απανθρωπιά που γιγαντώνεται στις μέρες μας. Συγκλονιστικό το ποίημα που τιτλοφορείται Ένοχοι για την αποτίμηση της χαμένης δικαιοσύνης αφού «μόνοι μας καταδικάσαμε ισόβια/ τη ζωή μας στο σκοτάδι».

Συγκινεί ιδιαίτερα η τέταρτη ενότητα με τίτλο Ταξιδεύοντας νότια, μια ενότητα που συνομιλεί διακειμενικά με το σημαντικό έργο του Νίκου Καββαδία Ο Σταυρός του νότου και η ποίηση του Φιλελέ παίρνει κάτι από τον αέρα της ποίησης του μεγάλου ποιητή της ελληνικής ναυτοσύνης. Ο κίνδυνος που καραδοκεί στα κύματα της θάλασσας, το ναυάγιο, ο θαλασσινός ερωτισμός του νόστου, της επιστροφής στη γη της πατρίδας, στη ζεστή αγκαλιά που προσμένει, η διαχείριση της μνήμης σε ώρες μοναχικές που ευνοούν την περισυλλογή, οι νοτισμένες, όλο αλμύρα περιγραφές και το πάθος του ναυτικού, χαρακτηριστικό στοιχείο του ελληνισμού από την αρχαιότητα παίρνουν τη μορφή μιας σειρά ποιημάτων με κορυφαίο το ποίημα Κίτρινος καπνός όπου : Είναι ένας κίτρινος καπνός που μας τυλίγει/ στου λιμανιού τις αποβάθρες, στα μουράγια/ όλο πληθαίνουν ένα γύρω τα ναυάγια/ και η ζωή μας πάντα βγαίνει τόσο λίγη/ Τοπίο γκρίζο της καρδιάς το πανωφόρι/ ξύλο που καίγεται κι αφήνει πίσω στάχτη/ πάνω μας βγάζει ο καιρός όλο το άχτι/ του γυρισμού λησμονημένο το βαπόρι./ Πού να βρει χώρο το κορμί να ξαλαφρώσει/ μιαν αγκαλιά ζεστή τη γύμνια να τυλίξει/ πριν το χαμόγελο στα χείλη μας πετρώσει/ τα χέρια λύνουν κι όλο ματώνουν/ λυσσάει ο άνεμος στην ξέρα να μας ρίξει/ δυο μάτια στο γιαλό θυμάμαι που βουρκώνουν».

Ακολουθεί η Πέμπτη ενότητα με τίτλο Κακώς κείμενα. Εκεί ο ποιητής στηλιτεύει τη μίζερη ζωή και τις άθλιες συνθήκες που επικρατούν στον αστικό πυρήνα και πραγματεύεται θέματα όπως η πατρίδα και η νοσταλγία γι’ αυτήν στην ξενιτιά, το άχθος της φάμπρικας—της προσφυγιάς η μαχαιριά τα σωθικά καρφώνει, γράφει χαρακτηριστικά—ο ανθρώπινος πόνος της εκμετάλλευσης και η ανάγκη ανάδειξης των πραγματικών αξιών της ζωής.

Άλλοτε ρεαλιστική, άλλοτε λυρική και άλλοτε με στοχαστική διάθεση ή διάθεση στηλίτευσης των πραγμάτων η γλωσσική αγωγή του Δημήτρη Φιλελέ, αποτέλεσμα της ενασχόλησής του με τη γλώσσα σε όλη του τη ζωή, κατέχει το μυστικό της ισορροπημένης έκφρασης που αναδεικνύει τόσο την ομορφιά της ίδιας τη γλώσσας όσο και της ποιητικής ευαισθησίας του ίδιου. Εικόνες ξεπηδούν από τους στίχους του και παίρνουν τη θέση τους μπροστά από τον δέκτη τους σε μια απρόσκοπτη ροή που είτε είναι καταγγελτική είτε απλώς σημαίνει τους προσωπικούς προβληματισμούς του ποιητή είναι πάντοτε ευαίσθητη και γι’ αυτό άμεση στον αναγνώστη.

 

Πηγή : «Αντί…σώματα»: Ποιητική αγωνία και ρεαλισμός | CultureNow.gr