Ζωγραφική δημιουργία του εικαστικού Χαράλαμπου Παπαδόπουλου |
Σε μια συνέντευξη προ ετών η
εκλεκτή ηθοποιός Μαρία Κώνστα είχε διηγηθεί το εξής περιστατικό : Ο θίασος
έκανε πρόβες για το ανέβασμα μιας παράστασης στο θέατρο της αρχαίας Επιδαύρου.
Μεταξύ των συντελεστών ήταν και ένας Γερμανός, που κάποια στιγμή ξέμεινε από
τσιγάρα και αναγκάστηκε να ζητήσει από τους άλλους. Η Κώνστα του προσέφερε από
τα Καρέλια που κάπνιζε, την ευχαρίστησε και ζήτησε να την πληρώσει. Τότε εκείνη
του απάντησε πως εμείς στην Ελλάδα τα τσιγάρα δεν τα πουλάμε, τα κερνάμε. Από
τότε και μέχρι την ολοκλήρωση της παράστασης, όπως αφηγείται η ηθοποιός, ο
Γερμανός της κάπνιζε τα Καρέλια…
Είναι στ’ αλήθεια, μαζί με την
προγονολατρεία που φτάνει μέχρι και την προγονολαγνεία, άλλο ένα από τα «ελαττώματα» της φυλής μας,
να έχουμε την τάση να χαρίζουμε. Γιατί κι αυτοί οι μακρινοί μας πρόγονοι (όχι
εξ αίματος φυσικά) αλλά και οι πιο κοντινοί μας, που μας δένει άρρηκτα μαζί
τους η κοινή γλώσσα και ο κοινός τόπος,
είχαν το ίδιο ακριβώς «ελάττωμα», να χαρίζουν, να προσφέρουν αφιλοκερδώς
από τους καρπούς του πολιτισμού μέχρι
και τα πανανθρώπινα ιδανικά σ’ όλη την
οικουμένη διαχρονικά.
Θέλετε να μάθετε για τη δημιουργία
του κόσμου, για τη δημιουργία των ανθρώπων από τους θεούς και των θεών από τους
ανθρώπους; Διαβάστε τη Θεογονία και την Κοσμογονία του Ησίοδου.
Θέλετε να πλουτίσετε την ψυχή σας,
να ψυχαγωγηθείτε; Δείτε στο θέατρο τα αριστουργήματα των αρχαίων τραγικών αλλά
και τις κωμωδίες του παππού Αριστοφάνη!
Θέλετε να διευρύνετε τη σκέψη σας
και να πάτε το μυαλό σας ένα βήμα παραπέρα; Κάνετε τη διαδρομή από τον Πλάτωνα
μέχρι τον Αριστοτέλη. Θα μάθετε ό,τι χρειάζεστε και θα νιώσετε αυτόματα το
μυαλό σας να γεννά αβίαστα νέες ιδέες!
Αλλά και στην επιστήμη, μπορούμε να
σας διδάξουμε τα πρώτα βήματα, που θα σας δίνουν εφόδια και έμπνευση για
μεγαλύτερα ανθρώπινα επιτεύγματα. Αν θέλετε να ασχοληθείτε με τα μαθηματικά,
διαβάστε τον Ευκλείδη, τον Θαλή, τον Πυθαγόρα και τόσους άλλους. Αν θέλετε να
κατανοήσετε την επιστήμη της φυσικής, διαβάστε τον Αρχιμήδη. Κι αν θέλετε να φτιάξετε
την ατμομηχανή, δείτε πώς δούλεψε με τον ατμό, χιλιάδες χρόνια πριν, ο
μηχανικός Ήρωνας.
Αν σπουδάζετε ιατρική, δώστε τον
όρκο του Ιπποκράτη. Κι αν σας ενδιαφέρει η φιλολογία, σίγουρα θα πρέπει να
γνωρίσετε τα Ομηρικά έπη.
Μα να μη σας κουράζω άλλο. Αυτά ήδη
τα γνωρίζετε. Μαζί όμως μ’ αυτά, εμείς οι Έλληνες, έχουμε να σας κάνουμε ένα
ακόμη πιο σημαντικό δώρο. Σας χαρίζουμε τη γλώσσα μας, με τη δυνατότητα να
δημιουργεί πάνω από 6.000.000 λέξεις, για να χρησιμοποιήσετε ό,τι χρειάζεστε
για να χτίσετε και να συμπληρώσετε τις δικές σας γλώσσες, για να μπορείτε να
συνεννοείστε μεταξύ σας.
Εμείς, σ’ αυτόν τον ευλογημένο
τόπο, έχουμε πάντα περίσσευμα σε όλα. Κι αν εκείνοι οι μακρινοί, είναι πια πολύ
μακριά, γεννάμε από τα σπλάχνα μας καινούριους, για να έχουμε να σας δίνουμε
απλόχερα.
Αν ο βαρύς ουρανός της πατρίδας σας
σας κάνει κακόκεφους, βγείτε στο δρόμο και χορέψτε στο ρυθμό της μουσικής του
Μίκη, αφήστε το σώμα σας ελεύθερο στη μαγική μελωδία του Ζορμπά. Αν το
εξοντωτικό «nine to five” των άψογα οργανωμένων κοινωνιών σας σας πνίγει, χαλαρώστε
κι αφήστε την καρδιά σας να σας οδηγήσει με τα «Παιδιά του Πειραιά» του Μάνου
και την πλανεύτρα ομορφιά της Μελίνας. Κι άλλες πολλές φορές σας έχω δει, κι
έχω χαρεί, αγκαλιασμένους στα νησιά μας να ρουφάτε τον ήλιο μας, να πίνετε το
κρασί των αμπελιών μας και να ελευθερώνεται το πνεύμα σας στο άκουσμα της
μουσικής και των λέξεων από το «Άξιον Εστί» του δικού μας Ελύτη.
Αν είστε γυναίκα, για τη ζωή σας
φρόντισε ένας Έλληνας γιατρός, ο Νίκος Παπανικολάου, δημιούργησε το γνωστό σας
«test PAP» και σας το προσέφερε για να σωθείτε από την πιο
συχνή μορφή καρκίνου.
Κι όπου χρειάζεστε επιστημονική
βοήθεια, είμαστε παρόντες, σε όλα τα σημαντικά εργαστήρια έρευνας, γιατί
φτερουγίζουμε από τον τόπο μας, άλλοτε σπρωγμένοι απ’ την ανάγκη κι άλλοτε από
την ταξιδιάρικη διάθεση, για ν’ αφήσουμε το θετικό ίχνος μας στην πανανθρώπινη
εξελικτική πορεία.
Κι αν τώρα πια δεν υπάρχει ο Όμηρος
να γράψει καινούργια ποιήματα για τους μελετητές της γλώσσας, σας προσφέρουμε
τον Ελύτη και τον Σεφέρη, τον Ρίτσο και τον Βάρναλη, για να ‘χετε να μαθαίνετε.
Κι αν θέλετε να δείξετε στους σπουδαστές σας τη δύναμη που μπορεί να περικλείει
η γλώσσα κι ως πού μπορεί να φτάσει ο νους, διαβάστε τον Καζαντζάκη, τον
Καστοριάδη, τον Αξελό…
Οργανώστε την κοινωνία σας με τις
αρχές του δημοκρατικού πολιτεύματος, του μοναδικού που εξασφαλίζει τη συμμετοχή
όλων και την επικράτηση της άποψης της πλειοψηφίας, με στόχο την εξυπηρέτηση
του κοινού συμφέροντος. Μάθετε να υπακούετε στους νόμους όχι από φόβο, αλλά από
τη δική σας εσωτερική ανάγκη να μη βλάπτετε τους συμπολίτες σας. Μόνο έτσι θα
μπορέσετε να δημιουργήσετε πολιτισμό και να κληροδοτήσετε ένα καλύτερο μέλλον
στους απογόνους σας.
Αν θέλετε να ζήσετε μια ζωή
βασισμένη σε αξίες και υψηλά ιδανικά, σας προσφέρουμε το πνεύμα του Ολυμπισμού. Ζήστε με την αρχή του
«ευ αγωνίζεσθαι», με την ευγενή άμιλλα, με την αποδοχή της ανωτερότητας του
άλλου, με την αναζήτηση της αμάραντης δόξας και όχι των προσωρινών υλικών
αγαθών.
Μα και στην φιλοπατρία, μέσα από
αμέτρητα παραδείγματα στο διάβα των χιλιετιών της ιστορίας μας, σας δείχνουμε
το φωτεινό μονοπάτι της αγάπης για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της
πατρίδας, που είναι βαμμένο με το αίμα των ηρώων μαρτύρων. Δείτε τους
ανυποχώρητους υπερασπιστές των Θερμοπυλών, τους ατρόμητους μαχητές του
Μαραθώνα, τους αδάμαστους Σαλαμινομάχους, τις αδούλωτες Σουλιώτισσες στο βράχο
του Ζαλόγγου, τον καλόγερο Σαμουήλ στο Κούγκι, τον αδάμαστο Χρήστο Καψάλη στη
μπαρουταποθήκη του Μεσολογγιού, τον ήρωα Γιαμπουδάκη στο θυσιαστήριο της Μονής
Αρκαδίου, τους άμαχους πατριώτες των Καλαβρύτων και του Διστόμου, του
εκτελεσμένους της Πρωτομαγιάς του ’44, τους ελεύθερους πολιορκημένους του
Πολυτεχνείου...
Στο σημείο αυτό αξίζει να
σημειώσουμε ακόμη πως η φιλοπατρία δεν περιορίζει στην ατομική ή συνολική θυσία
στο όνομα της πατρίδας. Εμείς οι Έλληνες δείχνουμε τη φιλοπατρία που
εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη και όταν τα προσωπικά συμφέροντα μπαίνουν από
ανίκανους κυβερνήτες πάνω από την πατρίδα. Όταν οι λαϊκοί ήρωες καταδικάζονται
από το κράτος – όχι από την πατρίδα – σε φυλακίσεις και εξορίες. Ακόμη και τότε
οι άνθρωποι αυτοί, όπως για παράδειγμα ο Κολοκοτρώνης, προτιμούν να υποστούν τα
δεινά παρά να στραφούν κατά της πατριωτικής ιδέας.
Όσοι, Έλληνες και ξένοι, γίνονται
κοινωνοί αυτών των «ελαττωμάτων» και αυτών των ιδανικών, γίνονται συνάμα
κοινωνοί της ελληνικής παιδείας. Γιατί αυτή είναι η ουσία της. Η ευτυχία της
αναζήτησης, της ανακάλυψης, της σποράς και της διάδοσης της ελεύθερης γνώσης,
της κοινής για όλους, μαζί με την ικανοποίηση ότι
προσφέρουν στις μελλούμενες γενιές όσα εφόδια τους είναι απαραίτητα για τη
δημιουργία νέων μορφών πολιτισμού.
Οι άλλοι, όσοι δεν χαρίζουν, είναι
αυτοί που καταντούν να ανήκουν στους δανειστές ή στους δανειζόμενους. Σ’ αυτούς,
δηλαδή, που έχουν αναγάγει το χρήμα και τα χρεόγραφα, τα άψυχα χαρτιά, σε τρόπο
και ιδανικό μιας ολόκληρης ζωής. Σ’ αυτούς που χαμογελούν σε όσους μπορούν να τους
εξασφαλίσουν πρόσκαιρο όφελος και δείχνουν την απάνθρωπη οδοντοστοιχία τους σε
όσους έχουν την ανάγκη τους. Σ΄ αυτούς που θα περάσουν από τούτη τη γη δίχως να
αφήσουν το ίχνος της ανθρωπιάς τους στους επόμενους. Σ’ αυτούς που θα γεμίσουν
με το όνομά τους τις μελανές σελίδες της ιστορίας αδιαφορώντας, ουσιαστικά, για
το ανθρώπινο είδος. Σ’ αυτούς που θα καταδικαστούν από τις επόμενες κοινωνικές
συνειδήσεις ως «άχθος αρούρης» της σύγχρονης πραγματικότητας.
Εσείς, αγαπητοί αναγνώστες, θα είστε
εκείνοι που θα αποφασίσετε μετά λόγου γνώσεως σε ποιους επιθυμείτε να καταχωρηθείτε
από τον αδέκαστο ιστορικό κριτή.
© Δημήτρης Φιλελές