«Βρικόλακες» του Ίψεν στο Θέατρο Radar
Θεατρική κριτική του
Δημήτρη Φιλελέ
Η υπόθεση:
Οι «Βρικόλακες» του Νορβηγού
συγγραφέα Χένρικ Ίψεν, θεατρικό έργο γραμμένο το 1881, είναι ένα ρεαλιστικό
κοινωνικό δράμα διαχρονικής αξίας. Με κεντρική ηρωίδα την Ελένα Άλβινγκ, χήρα
του έκφυλου και αλκοολικού λοχαγού Άλβινγκ (όπως μαθαίνουμε καθώς εξομολογείται
τη ζωή της), ο συγγραφέας τολμά να φέρει στην επιφάνεια και να καυτηριάσει τη
χυδαιότητα και τη βαναυσότητα της κοινωνίας του καθωσπρεπισμού, που με
χαρακτηριστική ευκολία σπρώχνει κάτω από το χαλί όσα απαράδεκτα
διαδραματίζονται καθημερινά πίσω από τις ερμητικά κλειστές πόρτες του
οικογενειακού περιβάλλοντος, αρκεί να διατηρήσει την έξωθεν καλή μαρτυρία. Θύματα,
ως συνήθως, οι γυναίκες-κόρες και στη συνέχεια γυναίκες-σύζυγοι (και οι
γυναίκες γενικώς ως φύλο) που εκπαιδεύονται να υποτάσσονται στη μοίρα τους, στο
καθήκον που ορίζεται ως υπακοή και αδιαμαρτύρητη προσφορά υπηρεσιών στους
άντρες. Παράλληλα, όμως, τα θύματα εναλλάσσονται στον ρόλο του θύτη όταν,
προκειμένου να αυτοπροστατευτούν, αναπτύσσουν ισχυρούς μηχανισμούς αφανούς
αντίστασης, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο διαιώνισης του κοινωνικού
μοντέλου.
Με την ευκαιρία της επιστροφής του
γιου της Όσβαλντ, ζωγράφου που ζει επί σειρά ετών αποξενωμένος στο Παρίσι, και
του πάστορα Μάντερς, διαχειριστή της περιουσίας για τη δημιουργία
ορφανοτροφείου που θα εγκαινιαστεί στη μνήμη του συζύγου της, η κυρία Άλβινγκ
θα βρεθεί απροσδόκητα μπροστά στην αναβίωση της σκληρής πραγματικότητας που
έχει βιώσει και επιμελώς ως τώρα έχει αποκρύψει. Οι νεκρές λέξεις και οι
απωθημένες συμπεριφορές θα ζωντανέψουν ύστερα από μια δεκαετία, οι «βρικόλακες»
θα πάρουν σάρκα και οστά και θα απαιτήσουν για μια ακόμα φορά το μερίδιό τους στην
καθημερινότητα. Τα πράγματα θα γίνουν ακόμα χειρότερα όταν η Ρεγγίνα, ψυχοκόρη
της οικογένειας (κόρη στην πραγματικότητα του λοχαγού), αρνηθεί να ακολουθήσει
τον πατέρα της Ένγκστραντ (συμμέτοχο στην απόκρυψη της αλήθειας έναντι αμοιβής)
εξαιτίας του έρωτά της με τον νεαρό Όσβαλντ, που δεν γνωρίζει ότι είναι αδελφός
της και προτίθεται να τον ακολουθήσει ως ερωμένη του στο Παρίσι. Όταν η αλήθεια
βγαίνει αναγκαστικά στο φως, τα πάντα καταρρέουν, το παρελθόν εισβάλλει και
διαρρηγνύει την ακύμαντη επιφάνεια. Η ιστορία κορυφώνεται με την αιφνιδιαστική
αποκάλυψη της ανίατης ασθένειας του Όσβαλντ και το τραγικό δίλημμα της μητέρας
για τη ζωή του παιδιού της. Οι «βρικόλακες» φαίνονται να ορίζουν όχι μόνο το
βασανιστικό παρελθόν, αλλά και το οδυνηρό παρόν.
Η παράσταση ως συνολική εικόνα:
Η συνεπής απόδοση του αρχικού
κειμένου και η σκηνοθετική ματιά της Αναστασίας
Παπαστάθη είναι τα θεμελιώδη στοιχεία που δημιουργούν μια παράσταση με λόγο
σύγχρονο, που θίγει όχι μόνο την κοινωνική ανισότητα των φύλων, αλλά και την
πανταχού παρούσα διαφθορά που εδραιώνει την υποκρισία ως αποδεκτό κοινό τρόπο
ζωής. Και όλα αυτά με ήχο φυσικό (καθοριστικό στοιχείο), ροή αδιάκοπη που
εντείνει το ενδιαφέρον του θεατή και τον κρατά μέσα στην παράσταση μέχρι και
την τελευταία σκηνή. Επιπλέον, ύστερα από το παρατεταμένο χειροκρότημα του
φινάλε – απολύτως δικαιολογημένο, αναπόφευκτα αναδύονται ζητήματα επίκαιρα, δημιουργούνται
ερωτηματικά και προκαλούνται σκέψεις που οδηγούν σε κοινωνικό προβληματισμό και
συζήτηση μόλις πέσει η αυλαία.
Οι ερμηνείες:
Η Αναστασία Παπαστάθη, ως κυρία Άλβινγκ, είναι μια τραγική
φυσιογνωμία. Φανερά παγιδευμένη τόσο από το κοινωνικό status όσο
και από τις προσωπικές της επιλογές, επικοινωνεί στον θεατή τα αλλεπάλληλα
συντριπτικά χτυπήματα που έχει δεχτεί –και εξακολουθεί να δέχεται– μέσα από τον
τόνο της φωνής της, το βλέμμα και τη στάση του σώματός της χωρίς ψήγμα υπερβολής.
Ο Θοδωρής Σκούρτας, ως πάστορας Μάντερς, είναι υποδειγματικός. Με
απόλυτη αίσθηση του χώρου, εξαιρετική συμμετρία κινήσεων και υποκριτική στιβαρότητα,
μεταφέρει πειστικά την εκκλησιαστική δογματική στειρότητα, την καταπίεση των
πιο όμορφων ανθρώπινων αισθημάτων, αλλά και τον φόβο που τον κάνει υποχωρητικό
απέναντι στους συκοφάντες, που το «ανθρωπάκι» μέσα του αδυνατεί να
αντιμετωπίσει.
Ο Νίκος Αναστασόπουλος, ως Ένγκστραντ, είναι η απτή προσωποποίηση της
διαφθοράς, της υποκρισίας και της κουτοπονηρίας των ανθρώπων των κατώτερων
κοινωνικών στρωμάτων, που δεν διστάζουν να συναλλαγούν προκειμένου να
αποκομίσουν το ελάχιστο όφελος, μετατοπίζοντας τη χυδαία συμπεριφορά τους στην
κακοτυχία και στα ανθρώπινα ελαττώματά τους. Αξιοθαύμαστη η κινησιολογία του (υποτιθέμενου)
ανάπηρου ποδιού που διαχέεται σε ολόκληρο το σώμα του.
Ο Νεκτάριος Φαρμάκης, ως Όσβαλντ, στέκεται ισότιμα επί σκηνής,
ανασύρει με επιδεξιότητα τα αντικρουόμενα αισθήματά του, αποδίδει χωρίς
πλατειασμούς την εικόνα του παραιτημένου από τη ζωή νεαρού, βιώνει την
παραλληλία της επιθυμίας για ζωή με τον φόβο του τρομακτικού μέλλοντος, ενώ
υπηρετεί με υποκριτική συνέπεια τον ρόλο του αυτοκτονικού αρρώστου μέχρι
τέλους.
Η Μαριλένα Λιακοπούλου, ως Ρεγγίνα, ενσαρκώνει με επιτυχία, από την
αρχή μέχρι το τέλος της παράστασης, το αδύναμο και ταλαιπωρημένο πλάσμα που
προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στα «θέλω» και στα «πρέπει», ανάμεσα στην
καρδιά και τη επιβεβλημένη λογική, που βρίσκει τελικά τη δύναμη να διεκδικήσει
όσα της έχουν στερήσει, αποφασισμένη να πληρώσει το δικό της τίμημα.
Η ταυτότητα της παράστασης:
Ερμηνεύουν αλφαβητικά:
Νίκος Αναστασόπουλος: Ένγκστραντ
Μαριλένα Λιακοπούλου: Ρεγγίνα
Αναστασία Παπαστάθη: κυρία Άλβινγκ
Θοδωρής Σκούρτας: πάστορας Μάντερς
Νεκτάριος Φαρμάκης: Όσβαλντ Άλβινγκ
Απόδοση – Σκηνοθεσία: Αναστασία
Παπαστάθη
Σκηνικά – Κοστούμια: Κυριακή
Πανούτσου
Μουσική Επιμέλεια: Πάνος Φορτούνας
Φωτισμοί: Αναστασία Παπαστάθη
Βοηθός σκηνοθέτη: Φρόσω Ανδριώτη
Φωτογραφίες: Τζούλια Χατζηκωστάκη
Video: Κώστας Σταμούλης
Επικοινωνία: Αντώνης Κοκολάκης
Θέατρο Radar / Home - Radar
Theater
Πλ. Αγίου Ιωάννη & Πυθέου 93, Τ.Κ. 11744, Νέος
Κόσμος, Αθήνα,
Τηλ: 2109769294 (50 μέτρα από το Σταθμό Μετρό «Άγιος
Ιωάννης»)
Ηλεκτρονική διάθεση εισιτηρίων: ΒΡΙΚΟΛΑΚΕΣ | Εισιτήρια online! | More.com
Πηγή πρώτης δημοσίευσης: Βρικόλακες του Ίψεν στο Θέατρο Radar
