"Το μόνον της ζωής του ταξείδιον" του Γ. Βιζυηνού σε σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη

 

Το μόνον της ζωής του ταξείδιον

του Γεωργίου Βιζυηνού

 

Θεατρική κριτική του Δημήτρη Φιλελέ

 

Το Σάββατο 8 Νοεμβρίου 2025, ευτυχήσαμε να παρακολουθήσουμε τη μία και μοναδική θεατρική μεταφορά του αυτοβιογραφικού διηγήματος «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» του Γεωργίου Βιζυηνού, στο θέατρο STUDIO New Star Art Cinema. Την ιδιαίτερη σκηνοθετική προσέγγιση του Δήμου Αβδελιώδη ερμήνευσε ο Γιώργος Νικόπουλος.

 

Εισαγωγικά:

Ο Γ. Βιζυηνός είναι ο πρωτοπόρος της νεοελληνικής διηγηματογραφίας. Χρησιμοποιώντας στοιχεία από τις οικογενειακές του τραγωδίες και συμμετέχοντας στα έργα του με πρωτοπρόσωπη αναφορά, προχωρεί από το προσωπικό στοιχείο στη δημιουργία του έργου. Με αμεσότητα εκφραστικών μέσων, με συναισθηματική παρουσία και λεπτή ειρωνεία, αποδέχεται τη δύναμη της μοίρας και συνθέτει τις εικόνες του ανθρώπινου δράματος. Καθώς η αφήγηση ρέει σαν ορμητικό ποτάμι, τα δραματικά στοιχεία προστίθενται διαρκώς και οδηγούν την πλοκή σε κορύφωση.

Τα διηγήματά του, μοναδικά στο είδος τους (που θα μπορούσαν να έχουν έκταση νουβέλας ή μυθιστορήματος), έχουν έντονο ψυχολογικό υπόβαθρο και καταλήγουν να γίνονται ψυχογραφήματα, χωρίς παράλληλα να απομακρύνονται από την ηθογραφική τους υπόσταση, αντλώντας στοιχεία από την περιρρέουσα τοπική ατμόσφαιρα και αποδίδοντας στον αναγνώστη χαρακτήρες ρεαλιστικούς και μοναδικά αληθινούς. Ταυτόχρονα ανακαλύπτουμε και τη λαογραφική όψη των διηγημάτων του, ενταγμένα πλήρως στον αφηγηματικό καμβά, που συχνά μας προσφέρουν αξιόλογα στοιχεία για παράλληλες μελέτες.

Στα διηγήματά του, ο Βιζυηνός κάνει ένα μακρύ ταξίδι από την παιδική ηλικία στην επώδυνη ωριμότητα, περνώντας από την αποδόμηση των προσωπικών ειδώλων στην αγάπη και στην κατανόηση μέσα από τη χριστιανική θεώρηση, στη συγνώμη μέσα από την αδέκαστη κρίση των συνειδήσεων, μέχρι να επέλθει τελικά η κάθαρση. Ο συγγραφέας εξαρχής δεν στοχεύει σε λύσεις, αλλά καθώς οι ήρωες βλέπουν τον εαυτό τους μέσα από τις ίδιες τους τις πράξεις, να οδηγηθούν στην ουσιαστική επικράτηση της ανθρωπιάς. Γιατί οι ήρωές του είναι σπαρακτικά αληθινοί και μέσα από τη γραφή του ξεπηδούν ολοζώντανοι, ειλικρινείς και αντιφατικοί, στοργικοί και ευαίσθητοι, παρασύροντας απαλά τον αναγνώστη στον μετέωρο κόσμο τους.

 

Η υπόθεση:

Ο συγγραφέας-αφηγητής σε ηλικία δέκα ετών αναγκάζεται να ξενιτευτεί από το χωριό του στην Πόλη για να μάθει την τέχνη της ραπτικής στο πλάι ενός τυραννικού μάστορη, μακρινού συγγενή της οικογένειας και αρχιράφτη της Βαλιδέ-Σουλτάνας.

Στην απόφασή του αυτή συντελούν αποφασιστικά οι αφηγήσεις του «πολυταξιδεμένου» παππού του, που εξάπτουν τη φαντασία του μικρού παιδιού, καθώς του μιλούν για τον παράφορο έρωτα που ξαφνικά φουντώνει ανάμεσα στη βασιλοπούλα και στο μικρό ραφτάκι, οδηγώντας το νεαρό ζευγάρι στον γάμο και σε μια ζωή γεμάτη πλούτη.

Η πραγματικότητα όμως αποδεικνύεται απογοητευτική και φτάνει να γίνεται οδυνηρή. Η εκμάθηση της ραφτικής έχει πλέον γίνει μια καταδυναστευτική διαδικασία που τον βασανίζει και τον αρρωσταίνει, τόσο που να τα βάζει με τον Θεό, θεωρώντας τον δημιουργό της τέχνης αυτής από τη στιγμή που έφτιαξε ρούχα για τη γυμνή Εύα. Ταυτόχρονα οι παρακλήσεις του μικρού παιδιού προς τη μητέρα του για επιστροφή στο χωριό πέφτουν στο κενό, καθώς εκείνη επιμένει ότι «η τέχνη είναι χρυσό βραχιόλι». Έτσι, σταδιακά, χάνεται η παιδικότητα και τα πρόσωπα του παππού και της μητέρας αρχίζουν να αμφισβητούνται και να αποδυναμώνονται στα μάτια του παιδιού, καθώς η  παιδική αφέλεια αντικαθίσταται από την αναπόφευκτη προοδευτική ωριμότητα.

Η ξαφνική είδηση ότι «ο παππούς παλεύει με τον άγγελο», πράγμα που σημαίνει ότι ο συγγραφέας πρέπει να επιστρέψει εσπευσμένα στο χωριό του για να βοηθήσει τον παππού, εξάπτει και πάλι τη φαντασία του. Το νυχτερινό ταξίδι μεταμορφώνει στα μάτια του μικρού παιδιού τα σύννεφα σε παλαιστές και κάθε φορά που λαγοκοιμάται, οι φόβοι και οι παραισθήσεις του αναπτερώνονται.

Αφού ο συγγραφέας επιστρέφει και φορτώνεται αμέσως με τα πρώτα θελήματα από τη γιαγιά του, συναντά τελικά τον «πολύπειρο» παππού και απογοητεύεται από την αδιαφορία που εκείνος δείχνει στις δικές του αφηγήσεις απ’ όσα είδε στην Πόλη. Συγκλονίζεται όμως ακόμα περισσότερο όταν μαθαίνει από το στόμα του παππού δυο τραγικές αλήθειες: ότι ο παππούς δεν ταξίδεψε ποτέ στη ζωή του, όλα τα ταξίδια τα έκανε η αυταρχική γιαγιά και ότι ο παππούς μέχρι να παντρευτεί ζούσε σαν κορίτσι για να αποφύγει το παιδομάζωμα των Τούρκων.

Η υπόληψη και η εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του παππού καταρρέουν οριστικά, καθώς τα παραμύθια αποκαλύπτονται το ένα μετά το άλλο. Ωστόσο, η εξιστόρηση των στερήσεων, των απογοητεύσεων και των εξευτελισμών που ο παππούς έχει υποστεί σε όλη του τη ζωή, οδηγούν τον συγγραφέα στην κατανόηση και στη συγχώρεση. Ο παππούς παίρνει από τον εγγονό άφεση αμαρτιών, εξιλεώνεται για όλα του τα ψέματα, που ήταν οι διαψεύσεις της δικής του ζωής. Και σε λίγες ώρες ξεκινά  το πολυπόθητο και ανεπίστρεπτο, πρώτο και τελευταίο, το μόνον της ζωής του ταξείδιον.

 

Η ιδιαίτερη σκηνοθετική άποψη του Δήμου Αβδελιώδη:

Ο Δήμος Αβδελιώδης, με υπομονή και μεθοδικότητα, επιμένει ελληνικά. Είναι ένας ταξιδευτής της ελληνικής γλώσσας, που μέσα από τον γραπτό λόγο αποκωδικοποιεί τους παροξυσμούς της ανθρώπινης συνείδησης και με τις επιδέξιες κινήσεις της σκηνοθετικής του μπαγκέτας διδάσκει τη μουσικότητα της βιωματικής αλλά και παραμυθιακής αφήγησης, όπως μας παραδίδεται μέσα από το αυτοβιογραφικό διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού. Με αόρατα κύματα επικοινωνίας των επί σκηνής δρώμενων προς το κοινό δημιουργεί μια συνθήκη σύμπλευσης και αιώρησης στον μαγευτικό κόσμο της ονειροφαντασιάς, αλλά και αναγκαστικής -ενιότε απότομης- προσαρμογής στον κόσμο της αδυσώπητης πραγματικότητας. Ο Δήμος Αβδελιώδης, με τον άριστο χειρισμό της ελληνικής γλώσσας και όλων των χρωματικών τόνων της,  με μοναδική οξυδέρκεια εισδύει στα άδυτα της ανθρώπινης ύπαρξης και αποκαλύπτει, μέσω του Γιώργου Νικόπουλου, έναν συγκινητικό αλλά και απολαυστικό και εντελώς χειροπιαστό Βιζυηνό. Υπογραμμίζουμε ότι ο Δήμος Αβδελιώδης είναι Εθνικό Πολιτισμικό Κεφάλαιο, που οφείλουμε να στρέψουμε το βλέμμα στο έργο και την προσφορά του, να την αξιοποιήσουμε και να ωφεληθούμε από όσα κάθε φορά απλόχερα μας προσφέρει.

Αρωγός του στη σκηνοθετική του προσέγγιση η Στεφανία Βλάχου.

Η μουσική σύνθεση του Βαγγέλη Γιαννάκη βρίσκεται σε απόλυτη ταύτιση με κάθε λέξη, κίνηση ή συναισθηματική μετάπτωση του αφηγητή, με κάθε δέσμη φωτός και κάθε σκιά που αναδύεται στην ευαίσθητη ψυχή του συγγραφέα. Συμπορεύεται με τα βήματα που χτίζουν την πλοκή και συνοδεύει αρμονικά το ξετύλιγμα του μίτου των ονείρων ή της πραγματικότητας.

Λιτή και πλήρως συνταιριασμένη με τη σκηνική αισθητική η ενδυματολογική επιλογή του Αριστείδη Πατσόγλου.

 

Η ερμηνεία:

Ο Γιώργος Νικόπουλος ως Γεώργιος Βιζυηνός είναι απλώς συγκλονιστικός. Με χαρακτηριστική ευγλωττία στην εκφορά του πρωτότυπου λόγου, με άριστο υποκριτικό ταλέντο στην εναλλαγή των ρόλων αλλά και του συναισθηματικού κόσμου των χαρακτήρων, με ιδιαίτερη σωματική πλαστικότητα και ανεξάντλητη ενέργεια, δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας και μας παίρνει μαζί του από την αρχή μέχρι το τέλος αυτού του φανταστικού αλλά και τόσο ρεαλιστικού ταξιδιού. Με μια υψηλής αισθητικής δυναμική γεμίζει με τη φυσική του παρουσία τη σκηνή, ασκεί ευεργετική έλξη στο βλέμμα του θεατή, μας παίρνει από το χέρι στις ψυχικές του περιπλανήσεις, μας κάνει κοινωνούς των εσωτερικών συγκρούσεων από τις οποίες δονείται ακατάπαυστα η καρδιά του συγγραφέα και μας καθιστά συνοδοιπόρους στο μακρύ και επώδυνο ταξίδι της κάθαρσης. Ο Γιώργος Νικόπουλος με την επί σκηνής παρουσία του βάζει στον ρόλο την ερμηνευτική του σφραγίδα.  

 

Συνολικά, για μια ακόμα φορά ο Δήμος Αβδελιώδης, με όχημα την τελετουργική σκηνική μεταφορά του γραπτού λόγου, μας προτρέπει να στρέψουμε το βλέμμα στα κορυφαία έργα των θεμελιωτών της ελληνικής δραματουργίας τόσο σε επίπεδο θεματολογίας όσο και σε επίπεδο γλωσσοπλαστικής δύναμης και δόμησης αξιακού κώδικα. Η ανάδειξη των έργων αυτών αποτελεί ευεργεσία όχι μόνο προς το φιλοθεάμον κοινό, αλλά κυρίως προς τη νεότερη γενιά Ελλήνων, που στερείται την ορθή γνώση και χρήση της γλώσσας μας. Θα ήταν ευχής έργο αν τα διαμάντια της ελληνικής λογοτεχνίας, με τη συνεργασία και την αρωγή της εκπαιδευτικής κοινότητας, γίνονταν κοινό κτήμα και των εφήβων μας.  

 

Η ταυτότητα της παράστασης:

Διδασκαλία Ερμηνείας, Σκηνική όψη, Σκηνοθεσία: 

Δήμος Αβδελιώδης

Ερμηνεία: Γιώργος Νικόπουλος

Μουσική σύνθεση: Βαγγέλης Γιαννάκης

Κουστούμι, Μακέτες: Αριστείδης Πατσόγλου

Φωτογραφίες: Γιώργος Ζαφειρόπουλος

Βοηθός Σκηνοθέτη: Στεφανία Βλάχου

 

STUDIO New Star Art Cinema

Σταυροπούλου 33 & Σπάρτης, Πλατεία Αμερικής

 

Παραστάσεις για ΣΧΟΛΕΙΑ: τηλ. +30 6938624496

Επικοινωνία-Προβολή στα ΜΜΕ: Νατάσα Παππά

Nata_pappa@yahoo.gr  Tηλ. +30 6974432929

Πηγή πρώτης δημοσίευσης: Το μόνον της ζωής του ταξείδιον στο fractal