Βικτώρια Χαλκιά - Η σπηλιά του δράκου - Βιβλιοκριτική

 

Βικτώρια Χαλκιά

Η σπηλιά του δράκου – Παραμύθι για παιδιά

Εκδόσεις της Νέας Διάστασης, 2023

Κριτική προσέγγιση του Δημήτρη Φιλελέ

 

Το παραμύθι, όπως λέει η ίδια η λέξη, βρίσκεται παρά τον μύθο, δηλαδή δίπλα στον μύθο και ένα σκαλί πιο κάτω. Ο ανώνυμος προφορικός λαϊκός αφηγητής –που δεν είναι μόνο ένας, αλλά πολλοί– ζυμώνει την κοινή γνώση και την εμπειρία της ζωής, οφείλει να διατηρείται στο αφηγηματικό του ύψος και να προσφέρει στους ακροατές όλα όσα θέλουν να ακούσουν και όλα όσα πρέπει να μάθουν.

Ο σύγχρονος παραμυθάς ή παραμυθού, όμως, έχει ακόμα δυσκολότερο ρόλο και να αντιμετωπίσει μεγαλύτερες προκλήσεις. Είναι επώνυμος, άρα εκτεθειμένος, καταθέτει μόνο τη δική του εμπειρία ζωής, και μάλιστα γραπτά, και δεν διαθέτει το βάθος του χρόνου της λαϊκής μας παράδοσης. Μ’ αυτό το εγχείρημα έρχεται να αναμετρηθεί η Βικτώρια Χαλκιά μέσα από το παραμύθι της «Η σπηλιά του δράκου», με στόχο να γίνει ελκυστική, ευχάριστη, διδακτική χωρίς διδασκαλία τυπική, κρούοντας με ευαισθησία και απαλότητα την θύρα του συναισθήματος, ενεργοποιώντας τη μνήμη και διεγείροντας την καρδιά.

Στη Χώρα του Χειμωνανθού με τα κίτρινα λουλούδια ο βασιλιάς είναι δίκαιος, οι άνθρωποι ζουν ευτυχισμένοι και, το σημαντικότερο, εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον. Η καλοσύνη δεν μπορεί να αντιληφθεί την κακία που παραμονεύει και φθονεί εκείνους στους οποίους ποτέ δεν μπορεί να μοιάσει. Τα μάγια σπέρνουν τον τρόμο και τον πανικό, η ισορροπία ανατρέπεται, ο τόπος παγώνει, ο χρόνος παγώνει, οι άνθρωποι μεταμορφώνονται σε πλάσματα που το ένα μπορεί άθελά του να βλάψει το άλλο, η λύση –αν υπάρχει και ποια να είναι άραγε– στην αταξία που επικρατεί φαντάζει σαν άπιαστο όνειρο. Η Χώρα του Χειμωνανθού μεταμορφώνεται σε Χώρα της Λησμονιάς και η απελπισία γίνεται ο χειρότερος σύμβουλος.

Όμως, και στις πιο ακραίες και αντίξοες καταστάσεις η πίστη στη μητέρα φύση και η εμπιστοσύνη στα πλάσματά της είναι αρκετή για να δημιουργήσει μια ρωγμή στο δίχτυ της κακίας, να αφήσει χώρο για να φυσήξει μια πνοή ελπίδας, να χτίσει φιλίες δυνατές που μπορεί να φαίνονται παράταιρες στα εξωτερικά τους χαρακτηριστικά, αλλά να διαθέτουν τη δύναμη ψυχής να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα και να εργαστούν για το κοινό καλό.

Οι αγριόχηνες, το σμήνος του σοφού αρχηγού Νιλ, που ταξιδεύουν προς τον νότο αναζητώντας τα πιο θερμά μέρη, δεν συνεχίζουν την πορεία τους αδιαφορώντας για το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα πλάσματα που συναντούν στο διάβα τους. Κι ας μη βιαστεί κάποιος να θεωρήσει ότι κάπου εδώ υποβόσκει το σύνδρομο του σωτήρα. Είναι κάτι πολύ πιο απλό και αληθινόˑ το ενδιαφέρον που οφείλουμε να εκδηλώνουμε για όσους συν–υπάρχουν μαζί μας στο μεγάλο μας σπίτι, τη γη. Γιατί ζωή χωρίς προβλήματα δεν υπάρχειˑ και πού θα συντύχουμε άραγε αρωγούς και συμπαραστάτες στη δική μας δύσκολη ώρα, όταν πριν έχουμε εγκαταλείψει όσους εμείς αφήσαμε κάποτε αβοήθητους;

Για να λυθεί το πρόβλημα –τα μάγια– χρειάζεται να βρεθεί το αντίδοτο, και το αντίδοτο στον παραλογισμό είναι η λογική, είναι η προσπάθεια που κάνουμε χωρίς να σκεφτόμαστε την αποτυχία ή την επιτυχία, είναι η μάχη που δίνουμε με όλες μας τις δυνάμεις, χωρίς να υπολογίζουμε χρόνο και κόπο, για να είμαστε συνεπείς με τον εαυτό μας ότι δεν παραδοθήκαμε αμαχητί. Και για να θυμηθούμε τα λόγια του ποιητή: Στρατιώτη μου, τη μάχη θα κερδίσει, όποιος πολύ το λαχταρά να ζήσει. (Ιάκωβος Καμπανέλλης).

Ένα μικρό μπλε λουλουδάκι, το μη με λησμόνει, είναι ικανό να λύσει τα μάγια. Με τη βοήθεια των αγαθών στοιχείων της φύσης η ισορροπία και η τάξη επιστρέφουν, τα κίτρινα λουλούδια του βορρά μαθαίνουν να συνυπάρχουν με τα μπλε λουλούδια του νότου, η ομορφιά και η αρμονία επανέρχονται στον τόπο και μια νέα δυνατή φιλία χτίζεται χωρίς να υπολογίζει σύνορα και αποστάσεις. Η επισφράγισή της είναι η συμβολική υπόσχεση συνάντησης κάθε άνοιξη, την εποχή της αναγέννησης της φύσης.

 Όσο ζω, μαθαίνω. Δεν είναι όλοι οι δράκοι κακοί, δεν είναι όλες οι αρκούδες τρομακτικές, δεν είναι όλες οι αγριόχηνες άγριες, δεν είναι όλες οι γριούλες καλοσυνάτες, δεν είναι ο κόσμος μας αγγελικά πλασμένος και ούτε θα γίνει ποτέ. Αλλά ούτε και η διδασκαλία από μόνη της είναι ικανή να μας μάθει τα μυστικά της ζωής και να μας προστατέψει από τις κακοτοπιές. Είναι η εμπειρία της ίδιας της ζωής όταν αποφασίσουμε να τη ζήσουμε, να πειραματιστούμε, να κάνουμε λάθη και να μάθουμε απ’ αυτά για να μην τα επαναλάβουμε, να βιώσουμε τις πτώσεις μας ως ευκαιρίες για να σταθούμε πάλι στα πόδια μας.

Ίσως η συγγραφέας, όταν έγραφε το παραμύθι, να είχε στο μυαλό της όλες αυτές τις προεκτάσεις του, ίσως κάποιες απ’ αυτές ή και καμιά απ’ αυτές. Και αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της γραφής και ιδιαίτερα των παραμυθιώνˑ να αποκομίζει ο αναγνώστης μηνύματα που δεν του υπαγορεύονται, αλλά οδηγείται σ’ αυτά διαισθητικά και τα αφομοιώνει, χωρίς να του επιβάλλεται η πέψη τους.

Ολοκληρώνοντας, δεν θα παραλείψω τον σχολιασμό της εικονογράφησης του παραμυθιού από την Ανθούλα Π. Βεζύρη. Λιτές αλλά εξίσου στιβαρές εικόνες, με χαρακτηριστική «παιδική» αθωότητα, σε ισορροπία με το κείμενο, με πολυχρωμία και ζωντάνια, που αποτελούν πόλο έλξης για το παιδικό βλέμμα.  Σημαντική επίσης και η καλαίσθητη και ποιοτική έκδοση, που είναι απαραίτητη για κάθε βιβλίο, αλλά πολύ περισσότερο για εκείνα που απευθύνονται στους μικρούς αναγνώστες.

 

Δημήτρης Φιλελές

Πηγή πρώτης δημοσίευσης: Η σπηλιά του δράκου στο fractal