Η αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη από τον Δήμο Αβδελιώδη

 

Η αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη

(Πλάτωνα Απολογία Σωκράτη)

 

Θεατρική κριτική του Δημήτρη Φιλελέ

 

Είχαμε τη μία και μοναδική ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την «Αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη» στα αρχαία ελληνικά, με υπέρτιτλους στα νέα ελληνικά και στα αγγλικά, ένα αξιοθαύμαστο σκηνοθετικό (και όχι μόνο) εγχείρημα του Δήμου Αβδελιώδη που έχει ήδη αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές ανά τον κόσμο. Στον ιστορικό χώρο Studio της Πλατείας Αμερικής, ο Gilles Decorvet (Σωκράτης), με την υποστηρικτική παρουσία του Μάρκου Παλαιού (Μέλητος),  ερμηνεύει μοναδικά τον ρόλο του μεγάλου δασκάλου και μέσα από τον φιλοσοφικό λόγο του διδάσκει πολιτισμό.

 

Η Πλάτωνος Απολογία Σωκράτους:

Είναι γνωστό ότι η γραπτή Απολογία του Σωκράτη είναι μη διαλογικό έργο του Πλάτωνα, μιας και ο μεγάλος δάσκαλος δεν μας άφησε κάποιο δικό του κείμενο. Ο Πλάτωνας, που ήταν παρών κατά τη διάρκεια της δίκης, μας παρουσιάζει την απολογία του δασκάλου του, στην οποία ο μεγάλος φιλόσοφος όχι μόνο απολογείται όπως οφείλει,  αλλά επιχειρεί να καταρρίψει τις ψευδείς κατηγορίες ότι «δεν πίστευε στους θεούς της πόλης, εισήγαγε καινά δαιμόνια και διέφθειρε τους νέους», ενώ στο τέλος του λόγου του αναφέρεται στην ποινή –αν και εφόσον πρέπει να του επιβληθεί–  που εκείνος θεωρεί αντίστοιχη των πράξεών του.

Χωρίς να καταβάλει καμία προσπάθεια κολακείας των δικαστών, ο Σωκράτης με επιχειρήματα και λογικούς συνειρμούς καταρρίπτει την εικόνα του ασεβούς ανθρώπου που είχαν δημιουργεί οι κατήγοροί του.

Ως προς τη διαφθορά των νέων, ο Σωκράτης επικαλείται την παρουσία όχι μόνο των μαθητών του αλλά και των γονιών ή των συγγενών τους, που σε καμία περίπτωση δεν έχουν διαμαρτυρηθεί ή κινηθεί με κάποιο τρόπο εναντίον του. Και πέρα από κάθε αμφισβήτηση, οι συζητήσεις του με τους νέους δεν αποτελούν μαθητεία και δεν του αποφέρουν κανένα οικονομικό όφελος.

Δηλώνει την πίστη του στη δημοκρατία όχι μόνο με την ενεργή συμμετοχή του όπου η πατρίδα τον χρειάστηκε, αλλά και την άρνησή του να υπακούσει τις εντολές των τριάκοντα τυράννων, ακόμα και με κίνδυνο απώλειας της ζωής του.

Η στάση ζωής του δεν είναι τίποτα άλλο από την παρακίνησή του από το θεϊκό δαιμόνιο, που τον ωθεί στην αναζήτηση της αλήθειας, χωρίς να έχει δυνατότητα ή πρόθεση να παρεκκλίνει ποτέ από τον δρόμο αυτό.

Και όταν η πλειονότητα των δικαστών ζητά την τιμωρία του, ο Σωκράτης έντιμα δηλώνει ότι δεν πρόκειται να επικαλεστεί κανένα ελαφρυντικό, ώστε να αποφύγει τη θανατική ποινή. Αντίθετα, πιστεύει ότι πρέπει να μην καταδικαστεί, αλλά να σιτίζεται διά βίου δωρεάν από το Πρυτανείο για ό,τι καλό προσφέρει καθημερινά στην πόλη.

Και όταν η άκαμπτη και αξιοπρεπής στάση του αυξάνει τον αριθμό των δικαστών που είναι υπέρ της θανατικής του ποινής στη δεύτερη ψηφοφορία, ο Σωκράτης προβλέπει ότι η απόφασή τους αυτή στο μέλλον θα επικριθεί περισσότερο από όσο εκείνοι τον κατηγορούν. Και ότι, εν τέλει, αν ο θάνατος είναι απλός ύπνος, κανένας λόγος ανησυχίας δεν υπάρχει. Μπορεί όμως ο θάνατος να είναι περισσότερο καλό από κακό, αν πράγματι πρόκειται να συναντήσει στον Άδη όλους εκείνους που οι θνητοί έχουν τιμήσει και αγαπήσει.

Η σύνθετη σκηνοθετική άποψη του Δήμου Αβδελιώδη:

Ο Δήμος Αβδελιώδης, με τη γνωστή σε όλους ιδιαίτερη σκηνοθετική υπογραφή, συνεπικουρούμενος από την Στεφανία Βλάχου, μας κάνει κοινωνούς μιας μοναδικής θεατρικής (και όχι μόνο) βραδιάς. Ζωντανεύει κυριολεκτικά την Απολογία του Σωκράτη με τέτοιο τρόπο, ώστε αν και το κείμενο ακούγεται στην αρχαία ελληνική γλώσσα, όχι μόνο να μην ξενίζει τον θεατή-ακροατή, αλλά και να του είναι οικεία από τις πρώτες κιόλας λέξεις. Καθώς ο χρόνος κυλά, οι αισθήσεις της όρασης και της ακοής ταυτίζονται και το κοινό βιώνει μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Ο θεατής μαγνητίζεται από το αξεδιάλυτο οπτικό και ηχητικό σύνολο, καθώς βλέπει και ακούει τον σοφό δάσκαλο με μειλίχιο ύφος και  λόγο αιχμηρό να γίνεται κατήγορος των συκοφαντών του και να ορθώνει το ηθικό ανάστημά του απέναντι σε κάθε σκέψη ή πράξη τον μειώνει ως ανθρώπινη ύπαρξη.

Με την «Αναπαράσταση της Δίκης του Σωκράτη» ο Αβδελιώδης όχι μόνο ρίχνει άπλετο φως στην ελληνική γλώσσα, αλλά και εστιάζει στις πανανθρώπινες αξίες της ζωής, αναδεικνύοντας το διαχρονικό πρόβλημα της απώλειας της αρετής, που είναι πηγή δεινών για την ανθρωπότητα.

Σε μια εποχή που οι αξίες του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, πηγή φωτός του παγκόσμιου πολιτισμού, έχουν μπει στο περιθώριο, ο Αβδελιώδης ταράζει τα λιμνάζοντα ύδατα με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο. Μας προσφέρει την ευκαιρία να χαράξουμε έναν δρόμο με στόχο ένα ευοίωνο παρόν και μέλλον για όλους και όχι για τους ολίγους.

Σημαντικό βοήθημα η εμφάνιση των υπέρτιτλων της μετάφρασης στη νέα ελληνική γλώσσα, ως ένα ακόμα πειστήριο της αδιάκοπης ροής και της ομοιομορφίας της ελληνικής γλώσσας στο διάβα του χρόνου.

 

Αμαλία Κοντογιάννη και Emily Brown έχουν το δικό τους μερίδιο στην επιτυχία με την άριστη μεταγραφή της ελληνικής γλώσσας στην αγγλική.

Λιτή και σύγχρονη, χωρίς να ξαφνιάζει τους θεατές, η ενδυματολογική άποψη του Αριστείδη Πατσόγλου.

Πρωτότυπη και καθοριστική η χρήση της κλεψύδρας που σχεδίασε ο Κώστας Κοτσανάς, καθώς ο χαρακτηριστικός ήχος της συνοδεύει με υποβλητικότητα τον λόγο του Σωκράτη.

Η ερμηνεία:

Ο Gilles Decorvet, συνεπικουρούμενος από τις παρεμβολές του    Μάρκου Παλαιού, είναι ένας καθ’ όλα αξιοθαύμαστος Σωκράτης. Με απόλυτη ηρεμία και πλήρη έλεγχο των κινήσεών του, με βλέμμα καθαρό και ευθύ, με ήπιους και μελωδικούς τόνους φωνής, με τις απαραίτητες παύσεις, αρθρώνει λόγο που καθηλώνει το κοινό. Στο πρόσωπό του αντικατοπτρίζεται ο μεγάλος δάσκαλος που αργά και μεθοδικά, με ορθή σκέψη χωρίς παλινωδίες, αποξηλώνει μία μία τις συκοφαντίες, αποδομεί τη μια μετά την άλλη τις κατηγορίες, απογυμνώνει τους κατήγορους από τον υποκριτικό τους μανδύα και τους παραδίδει προς κρίση όχι μόνο στους παρόντες δικαστές αλλά διαχρονικά στην ανθρωπότητα. Ο Gilles Decorvet μας μεταφέρει με τρόπο μοναδικό σε μια άλλη διάσταση, μας συναρπάζει όχι μόνο με την εκφορά αλλά και με τα μηνύματα του λόγου του, μας συμπαρασύρει στη μαγεία του θεάτρου αλλά και της ανθρωπιάς, με την οποία θέλουμε να πιστεύουμε ότι η Τέχνη ταυτίζεται.

 

Εν κατακείδι, οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Δήμο Αβδελιώδη και στον Gilles Decorvet, που καθένας με τον δικό του τρόπο μας θυμίζουν την ασίγαστη ροή του ποταμού της ελληνικής γλώσσας ανά τους αιώνες και δίνουν πνοή ζωής σε ένα κείμενο διαχρονικά επίκαιρο για ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Μείζονος σημασίας είναι η προτροπή παρακολούθησης της παράστασης κυρίως από άτομα εφηβικής ηλικίας, ώστε να κατανοήσουν με απλότητα και σαφήνεια τη διαχρονική ομορφιά της λειτουργικής συνέχειας της γλώσσας, να την αγαπήσουν αληθινά και να τη διατηρήσουν, μέσα από τον δικό τους λόγο, ζωντανή και αξιαγάπητη.  

 

Η ταυτότητας της παράστασης:

 

Μετάφραση/ απόδοση, Διδασκαλία Εκφοράς και Ερμηνείας Αρχαίου Κειμένου: Δήμος Αβδελιώδης

Μεταγραφή της  μετάφρασης Δ. Αβδελιώδη στα Αγγλικά: Αμαλία Κοντογιάννη και Emily Brown

Κοστούμια: Αριστείδης Πατσόγλου

Σχεδιασμός Κλεψύδρας: Κώστας Κοτσανάς

Graphic Design: Tasos Grønn

Βοηθός Σκηνοθέτη: Στεφανία Βλάχου

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Gilles Decorvet     

ΜΕΛΗΤΟΣ: Μάρκος Παλαιός  

ΦΩΝΗ ΑΦΗΓΗΤΗ: Δήμος Αβδελιώδης

 

Για μία παράσταση: Σάββατο 18 Οκτωβρίου 2025

Στο ιστορικό STUDIΟ, Σταυροπούλου 33 & Σπάρτης, Πλατεία Αμερικής

 

Παραστάσεις για ΣΧΟΛΕΙΑ:  τηλέφωνο επικοινωνίας +30 6938624496

 

Επικοινωνία-Προβολή στα ΜΜΕ: Νατάσα Παππά

Nata_pappa@yahoo.gr

Πηγή πρώτης δημοσίευσης: Η Δίκη του Σωκράτη στο fractal